Του Αντώνη Οικονομίδη
Το 1997 ήταν μια πολύ κρίσιμη χρονιά για τη La Poste.
Έξι χρόνια νωρίτερα, ύστερα από υπεραιωνόβια λειτουργία, η Postes, Télégraphes et Téléphones, η PTT επί το πιο γνωστό και συντομότερο, η κρατική δηλαδή γαλλική εταιρεία ταχυδρομείων, τηλεγραφημάτων και τηλεφώνων (όπως άλλωστε αποτυπώνεται στον τίτλο της), χωρίστηκε στα δύο.
Το ένα μισό ονομάστηκε France Télécom και έκτοτε έγινε (υπό άλλη ονομασία πλέον) ο υπεύθυνος φορέας των τηλεπικοινωνιών. Το δεύτερο μισό ήταν η La Poste και μετατράπηκε σε αποκλειστικά ταχυδρομική και μεταφορική υπηρεσία.
Η France Télécom άμεσα ιδιωτικοποιήθηκε. Η La Poste παρέμεινε υπό την κρατική σκέπη. Το 1997 όμως, ύστερα από σχετική απόφαση του Ευρωκοινοβουλίου, η Γαλλική Κυβέρνηση (όπως και άλλες στην Ευρώπη) υποχρεούνταν -εντός κάποιας προθεσμίας- να προχωρήσει όχι στην ιδιωτικοποίηση της εταιρείας αλλά στο άνοιγμα της σχετικής αγοράς, το οποίο ουσιαστικά ως τότε μονοπωλούσε.
Εξέλιξη που συνέπιπτε χρονικά με την έναρξη της κοσμογονίας του internet, το οποίο και θα άλλαζε αμετάκλητα κάθε τι στον πλανήτη, προφανώς επηρεάζοντας καταλυτικά και τον ταχυδρομικό-μεταφορικό τομέα. Και, παρότι τότε δεν ήταν άμεσα ορατός ο αντίκτυπος, εν τούτοις το πλαίσιο που διαμορφωνόταν υποχρέωνε έναν εταιρικό γίγαντα σε προσαρμογή σε τελείως διαφορετικό modus operandi.
Ανταποκρίθηκε, άλλαξε, προσαρμόστηκε, απέδωσε. Κοντά τρεις δεκαετίες αργότερα, o ετήσιος τζίρος της La Poste προσεγγίζει τα 40 δις, με τα μισά εξ αυτών να αντιστοιχούν στη ρευστότητά της.
Τότε, σε εκείνο το απαιτητικό ’97, μια διαφήμιση, στην παραδοσιακότερη των μορφών της, σε ένα stand δίπλα σε ένα τέρμα ενός ποδοσφαιρικού γηπέδου, έχοντας μόνο χαραγμένο πάνω του απλώς την επωνυμία της εταιρείας, της εξασφάλισε δισεκατομμύρια θεάσεις ανά τον πλανήτη.
Βεβαιότερο πως ουκ έστιν αριθμός αυτών των θεάσεων στην αιωνιότητα. Αυτή η διαφήμιση, στο Gerland σαν σήμερα, στο εναρκτήριο φιλικό παιχνίδι του Tournoi de France μεταξύ Γαλλίας και Βραζιλίας, εξελίχτηκε από το 21ο λεπτό εκείνης της αναμέτρησης σε τεκμήριο θεωρίας αλλά και απόδειξης φυσικών επιστημών, μαθηματικής ανάλυσης, αεροδυναμικής, δίνοντας παράλληλα λαβή στη μεταφυσική, στην πίστη, αποτελώντας πηγή έμπνευσης, μέτρο διανοίας, αλλά και… σημάδι.
Από αυτό το σημάδι άλλωστε ξεκίνησαν όλα. Το «Α» στο «LΑ» στόχευε ο Ρομπέρτο Κάρλος, εκτελώντας το φάουλ, το οποίο δεν πέρασε απλώς στη μυθολογία του αθλήματος αλλά από τότε είναι αυτούσιο από τα μετρημένα της ζήσης του κόσμου που μπορούν κάλλιστα να στοιχειοθετήσουν μύθο, θαύμα και επιστήμη.
Όλα μαζί. Και όλα ξέχωρα.
Η σύλληψη και η εκτέλεση του αδιανόητου
Το φάουλ το κέρδισε ο Ρομάριο. Και αυτό παράδοξο. Δεν συνήθιζε να κατεβαίνει τόσο χαμηλά στο γήπεδο, δεκαπέντε μέτρα από το ημικύκλιο. Τριανταπέντε ήταν η απόσταση από την εστία του Φαμπιάν Μπαρτέζ. Και όχι σε ευθεία γραμμή.
Οι κινήσεις του τερματοφύλακα των «Tricolore», ο οποίος, βλέποντας το τείχος να επανδρώνεται αρχικά από τρεις, ζητούσε μανιασμένα και τέταρτο, ενδεικτικές του φόβου που προκαλούσε το… βρομο-ζερβοπόδαρο του Κάρλος. Κακά τα ψέματα όμως, ακόμα και για τη φήμη του, το σκηνικό ήταν -στην καλύτερη- απαιτητικό.
Ο κάπτεν της «Seleção», Ντούνγκα, γρήγορα, από την στιγμή που είδε το τείχος κιόλας να στήνεται, αναδιπλώθηκε και η όποια φυσιολογική σε συνθήκες κανονικότητας σκέψη είχε για ένα γέμισμα στην περιοχή των «Πετεινών» εγκαταλείφθηκε, αφήνοντας έτσι χώρο στο αδιανόητο.
Ο Ρομπέρτο Κάρλος, παίρνοντας φόρα, έφτασε να πατήσει ένα μέτρο μέσα στο ημικύκλιο της σέντρας, κοντά 50 πια μακριά από την εστία που ήθελε να βρει. Τον δρασκελισμό του για να συναντήσει την μπάλα, την οποία ευλαβικά, ιεροτελεστικά είχε στήσει στο χορτάρι, δίνοντας την εντύπωση πως δεν την ακουμπάει, αλλά τη διατάζει απλώς να εφάπτεται με τη γη, θαρρείς πως τον άκουγες.
Δεν δοκίμασε έτσι ένα ξερόμυτο. Μια καραβολίδα. Το πιθανότερο είναι πως κάτι τέτοιο δεν θα έφτανε. Ούτε για εκείνον ούτε για το αδυσώπητο αριστερό του. Δεν πήγε ευθύβολα, διαλέγοντας μια γωνία, προσπαθώντας απλώς και μόνο με τη δύναμη και την ταχύτητα να έσπαγε ό,τι θα έβρισκε μπροστά της η μπάλα.
Διάλεξε το αδιανόητο. Εκτέλεσε το αδιανόητο.
Δεν διάλεξε γωνιά. Καλά-καλά δεν είχε διαλέξει ούτε ο Μπαρτέζ, μένοντας ουσιαστικά στο κέντρο της εστίας του, δεξιά (όπως έβλεπε αυτός) του τείχους του. Ο Βραζιλιάνος εκείνο το stand της La Poste σημάδεψε, δυο μέτρα δίπλα από το δοκάρι της Γαλλίας. Η μπάλα όμως έφυγε πολύ πιο δεξιά από το σημάδι του, το «Α», φλερτάροντας με άλλα… γράμματα.
Το ball boy που βρισκόταν ακριβώς πίσω από το διαφημιστικό stand συνελήφθη από τον φακό να σκύβει για να αποφύγει τη μετωπική με το ιπτάμενο τόπι. Φαίνεται με τη λήψη που ανέδειξε το αδιανόητο, πίσω ακριβώς από τον εκτελεστή.
Το μεταφυσικό σκηνικό της συγκεκριμένης λήψης ολοκληρώθηκε με το ότι η κάμερα, σταθερά στημένη, παρακολουθώντας σε slow motion την τροχιά της μπάλας, σε ένα σημείο, στο μισό περίπου της διαδρομής της, στα όρια της γαλλικής περιοχής, την έχασε τελείως από το πλάνο.
Μέχρι που εμφανίστηκε ξανά, όταν κατέληξε στα δίχτυα. Στρίβοντας -χωρίς εισαγωγικά, γιατί αυτό ακριβώς έγινε- στον αέρα, εκεί στα όρια της περιοχής των «Tricolore».
Η εξήγηση και η μεταφυσική
«Κάθε σώμα που βρίσκεται μέσα σε ένα αδρανειακό σύστημα εκτελεί ευθύγραμμη ομαλή κίνηση, εφόσον καμία εξωτερική δύναμη δεν επιδρά για τη μεταβολή της». Ο πρώτος νόμος του Νεύτωνα. Πώς, στον διάολο, αμφισβητείς έναν νόμο; Ποια στο καλό ήταν η εξωτερική δύναμη που άλλαξε στον αέρα την τροχιά της μπάλας;
Ταχύτητα, ναι, υπήρχε. Μετρήθηκε στα 136.7 χλμ/ώρα το χτύπημα του Κάρλος, ακόμη και σήμερα στο top 10 όσων έχουν καταγραφεί στην ιστορία σε εκτελέσεις φάουλ. Η μπάλα υπολογίστηκε πως περιστρέφονταν με 600 στροφές το λεπτό.
Τέσσερεις Γάλλοι επιστήμονες χρειάστηκε να δημιουργήσουν μια νέα εξίσωση και, δημοσιεύοντάς την στο New Journal of Physics, να εκτιμήσουν την κατάληξη της μπάλας, σε περίπτωση που δεν θα έβρισκε κανένα εμπόδιο, ούτε καν τα δίχτυα που αναπαύτηκε (και τελικά σταμάτησαν την πορεία της).
Θα κινούνταν παράλληλα με την εστία, κατά πλάτος της και περίπου στο τέλος των διχτυών θα άρχιζε να γυρίζει προς τα πίσω, καταλήγοντας πια στο όριο της μικρής περιοχής του Μπαρτέζ -από την αντίθετη πλευρά από εκείνη που μπήκε στα δίχτυα- και εκεί θα “έσβηνε” ύστερα από συνεχείς στροβιλισμούς.
Ο καθηγητής Φυσικής του Πανεπιστημίου του Σάο Πάουλο, Λουίς Φερνάντο Φοντανάρι, σε δική του μελέτη με πολυμελή ομάδα, κατέληξε απλώς να παραδέχεται την… ήττα της επιστήμης του, αποδεχόμενος πως η μόνη λογική εξήγηση που μπορούσε να δώσει για την πορεία και την κατάληξη της μπάλας ήταν ακριβώς η επίκληση της μεταφυσικής.
«Ναι, οι νόμοι της Φυσικής μπορούν να εξηγήσουν την τροχιά, τη δύναμη της εκτέλεσης, το σημείο που άγγιξε το πόδι του Κάρλος την μπάλα, την απόσταση, τα πάντα. Αλλά αυτό είναι κάτι που επιβεβαιώνεται μόνο θεωρητικά. Πρακτικά, ακόμα και σε εργαστηριακές συνθήκες, η επιβεβαίωση αυτής της θεωρίας είναι απίθανη, αδύνατη. Αυτό που έγινε λοιπόν ήταν απλώς ένα θαύμα, μια παρέμβαση δυνάμεων που δεν γνωρίζουμε και μπορούν να προκαλέσουν ό,τι δεν μπορούμε να αποδείξουμε».
«Magnus effect». Έτσι ονομάζεται η επιστημονική τεκμηρίωση που επικαλείται ο Βραζιλιάνος καθηγητής. Συνοπτικά -και όσο το δυνατόν απλούστερα- η περιστροφή της μπάλας δημιουργεί διαφορά πίεσης στον αέρα που περιβάλλει την τροχιά της και ύστερα από ένα σημείο αυτή η διαφορά πίεσης την “ωθεί”, την “στρίβει”, προς το σημείο όπου υπάρχει η μικρότερη, ακριβώς προς την κατεύθυνση της περιστροφής που ορίζει το αρχικό χτύπημα, η πρώτη επαφή. Στην προκειμένη δηλαδή περίπτωση, με τον τρόπο που εκτέλεσε ο Κάρλος το φάουλ, προς τα αριστερά.
Πάσα ιδανική για τη δική του εξήγηση: «Πάντα χτυπούσα τα φάουλ, ψάχνοντας ακριβώς τη βαλβίδα της μπάλας, καθώς εκεί είναι το πιο σκληρό σημείο της, και έτσι αυξανόταν η δύναμη. Κλωτσούσα, θέλοντας να βρω την μπάλα από κάτω και αριστερά και να τη φέρω έτσι στο πόδι μου ώστε να της δώσω κατεύθυνση προς τα πάνω και δεξιά».
Είναι -ή μπορεί να είναι- μια κάποια εξήγηση. Ο Νεύτωνας ξανά, παίζοντας τένις το 1670, είχε πρώτος παρατηρήσει το «Magnus effect». Αμφίβολο αν το ίδιο ερέθισμα του έδινε το χτύπημα του Κάρλος. Τουλάχιστον ως προς την σκοπιμότητά του. Ο ίδιος ο Βραζιλιάνος άλλωστε παραδέχτηκε πως ούτε ο ίδιος ήθελε να κάνει αυτό ακριβώς που έγινε, καθώς το αρχικό του πλάνο -μην το ξεχνάτε, το σημάδι του «Α» στη διαφήμιση- πήγε, κυριολεκτικά, θεόστραβα.
Μέχρι που… ίσιωσε ξανά.
Αυτονόητο πως ο κατά πολλούς καλύτερος αριστερός μπακ της ιστορίας το θεωρεί ως το κορυφαίο γκολ που πέτυχε ποτέ. Παρότι δυσκολεύτηκε να την εξηγήσει, ανάλογες εκτελέσεις με το ίδιο αποτέλεσμα -προφανώς όχι σε ίδιες συνθήκες- είναι καταγεγραμμένες τηλεοπτικά άλλες δύο φορές μετά (!) το τέλος της καριέρας του.
Η εύλογη απορία για το αν βάσει των νόμων της φυσικής, έστω και σε θεωρητικό επίπεδο, θα μπορούσε ακόμα και να γυρίσει η μπάλα στον εκτελεστή έχει απαντηθεί αρνητικά. Ακόμη και τόσα χρόνια μετά από εκείνο το βράδυ στο Gerland και παρά την απόκοσμη μοναδικότητα εκείνου του απίθανου χτυπήματος, καλό θα είναι -για να παραμείνει ο γνωστικός κόσμος στα ίσια του- να μην το μάθει ο Ρομπέρτο Κάρλος.
Ικανός είναι, ακόμη και τώρα, έχοντας καιρό κρεμάσει τα εξάταπα, να τα φέρει, ξανά, όλα πάνω-κάτω. Ή δεξιά-αριστερά. Ή οτιδήποτε τέλος πάντων μπορεί να γεννήσει, διαλύσει, δημιουργήσει το αριστερό του πόδι.
