Τα δεδομένα που έμειναν αναξιοποίητα, ο δρόμος της Ισπανίας και οι οδηγίες της ΔΟΕ που… περιμένουν. Η Σοφία Μπεκατώρου άνοιξε τον Ασκό του Αιόλου και βρήκε πολλούς συμπαραστάτες, όμως τα λόγια από τις πράξεις απέχουν έτη φωτός.
Του Θάνου Σαρρή
Ήταν έναν χρόνο μετά τους Ολυμπιακούς Αγώνες της Αθήνας. Η Ανή Χρόνη, που τότε ήταν Επίκουρη Καθηγήτρια Συμβουλευτικής Ψυχολογίας στον Αθλητισμό και την Άσκηση στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, μεθοδικά και εν μέσω πολλών δυσκολιών, κατάφερε να συλλέξει δεδομένα από 308 γυναίκες, με ερωτήσεις και για το θέμα της σεξουαλικής παρενόχλησης στον αθλητισμό. Σε ποσοστό 42% οι συμμετέχουσες είχαν κάποια εμπειρία σεξουαλικής παρενόχλησης, από άτομα εντός αθλητικού χώρου. Η καθηγήτρια ηγήθηκε κάποιων προσπαθειών για ενημέρωση και εκπαίδευση, με τις οποίες όμως κανείς δεν ασχολήθηκε σοβαρά. Στην Ελλάδα. Γιατί στην Ευρώπη, η σοβαρότητα του θέματος είχε ξεκινήσει να λαμβάνει τη δέουσα προσοχή. Οι καταγγελίες της Σοφίας Μπεκατώρου ήρθαν να ταράξουν τα νερά και να αναδείξουν πως 16 χρόνια μετά, ελάχιστα πράγματα έχουν γίνει προκειμένου να καταπολεμηθεί η σεξουαλική βία στον αθλητισμό.
Αναβρασμός στην Ευρώπη
Το 29% και το 25% των ερωτηθέντων στο Ειδικό Ευρωβαρόμετρο του 2004 με θέμα «Πολίτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και Αθλητισμός» απάντησε πως θεωρεί τη σεξουαλική βία προς τα παιδιά και τη σεξουαλική κακοποίηση προς τα παιδιά αντίστοιχα, ως σημαντικές αρνητικές πτυχές σχετιζόμενες με τον αθλητισμό. Τον Φεβρουάριο 2007 ήρθε η σειρά της Διεθνούς Ολυμπιακής Επιτροπής να τοποθετηθεί επίσημα για το θέμα της κακοποίησης και της παρενόχλησης στον αθλητισμό, προκειμένου να ληφθούν μέτρα πρόληψης, ενώ λίγους μήνες αργότερα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσίευσε τη «Λευκή Βίβλο για τον Αθλητισμό», μέσω της οποίας υπογράμμισε την ανάγκη προστασίας «της ηθικής και σωματικής ακεραιότητας των νέων» στον αθλητισμό. Το 2010, η Unicef εξέδωσε εγχειρίδιο με τίτλο «Προστατεύοντας τα Παιδιά από τη Βία στον Αθλητισμό» αναδεικνύοντας την απουσία ερευνητικών δεδομένων και γνώσεων και την ανάγκη ανάπτυξης δομών και συστημάτων για τη μείωση και πρόληψη του φαινομένου, ενώ αντίστοιχη έκδοση έχει γίνει και από τη Διεθνή Ολυμπιακή Επιτροπή.
Η καμπάνια με τίτλο «1 στα 5» από το Συμβούλιο της Ευρώπης ξεκίνησε το 2010, με στόχο να σταματήσει η σεξουαλική βία κατά των παιδιών, σημειώνοντας πως με βάση τα διαθέσιμα στοιχεία, 1 στα 5 παιδιά στην Ευρώπη έχει υποστεί κάποιας μορφής σεξουαλική βία. Το εύρημα επαναλήφθηκε το 2019. Τα στατιστικά, τα οποία παρουσιάστηκαν από διάφορους οργανισμούς όπως η UNICEF, ο Διεθνής Οργανισμός Εργασίας, ο ΠΟΥ και η ΜΚΟ “Save the Children”, έδειξαν επίσης ότι μόλις το 15% από τις επιθέσεις καταγγέλλονται και από αυτές, το 75% δε φτάνει ποτέ σε δίκη. Οι διεθνείς οδηγίες ήταν πάντα ξεκάθαρες: Για να αντιμετωπιστεί κάποιο περιστατικό, πρέπει να έρθει στο φως. Το μοναδικό που είχε μεταφραστεί στα ελληνικά είναι η Λευκή Βίβλος, ενώ η συμμετοχή της χώρας μας στο «Start to talk» του Συμβουλίου της Ευρώπης, ήταν η αφορμή για να μιλήσει η Μπεκατώρου.
Το παράδειγμα της Ισπανίας
Πριν από δύο περίπου μήνες, ο Κάρλος Φραντς, πρώην προπονητής ρυθμικής γυμναστικής στο ισπανικό χωριό Μπέτσι, καταδικάστηκε σε 15,5 χρόνια φυλάκισης για πολλαπλά περιστατικά κακοποίησης. Το 2017 έγιναν 12 καταγγελίες, αλλά ούτε η Γυμναστική Ομοσπονδία της Βαλένθια, στην οποία άνηκε, ούτε η Ισπανική Ομοσπονδία δέχθηκαν να τις ερευνήσουν. Βάσει νόμου, ήταν υποχρεωμένοι να το πράξουν, καθώς το Ανώτατο Αθλητικό Συμβούλιο ήδη από το 2013 έχει υιοθετήσει τα πρωτόκολλα για την πρόληψη, τον εντοπισμό και τη δράση κατά της σεξουαλικής παρενόχλησης. Το 2020 τα προσάρμοσε στον νέο Οργανικό Νόμο περί ολοκληρωμένης προστασίας σε παιδιά και εφήβους, που εγκρίθηκε στις 9 Ιουνίου από την κυβέρνηση. Τα νέα αυτά πρωτόκολλα εφαρμόζονται πλέον από το Συμβούλιο για την διερεύνηση των καταγγελιών δύο γυμναστριών από το Κέντρο Υψηλών Επιδόσεων του Λεόν για προσβολές και ταπεινωτική μεταχείριση.
Ο νόμος «Ρόουντς», που πήρε το όνομά του από τον Βρετανό πιανίστα και ακτιβιστή Τζέιμς Ρόουντς, αυστηροποιεί τις ποινές, διευκολύνει τη διαδικασία των καταγγελιών και υποστηρίζει το νομοθετικό πλαίσιο της σύμβασης Λανθαρότε, η οποία υπεγράφη από τα 47 μέλη του Συμβουλίου της Ευρώπης και ισχύει από το 2010. Mέχρι και πέρυσι, υπήρξαν αρκετοί οργανισμοί και κρατικές πρωτοβουλίες που εστίαζαν στον τομέα της ευαισθητοποίησης, όμως στην εφαρμογή του νομικού πλαισίου υπήρχαν αρκετά εμπόδια. Πλέον, το Ανώτατο Αθλητικό Συμβούλιο και οι Ομοσπονδίες, καθώς και όλα τα εμπλεκόμενα σωματεία, είναι υποχρεωμένα από το νόμο να εφαρμόσουν τα νέα πρωτόκολλα: Από τον σχολικό αθλητισμό και τα παιδικά σωματεία, μέχρι το υψηλότερο επίπεδο.
Η πρώτη ζώνη άμυνας
Σύμφωνα με το ένατο κεφάλαιο του νόμου «Ρόουντς», οι Ομοσπονδίες και τα δημοτικά σχολεία είναι υποχρεωμένα να διαθέτουν πρωτόκολλα που περιλαμβάνουν πρόληψη, έγκαιρη ανίχνευση και καταπολέμηση της σεξουαλικής βίας. Απαιτεί την εγκαθίδρυση ενός συστήματος παρακολούθησης για να διασφαλιστεί η συμμόρφωση όλων, καθώς και την ενεργοποίηση εμπειρογνωμόνων και θυμάτων σε θέσεις εκπροσώπων προστασίας. Σε κάποιες χώρες, μεταξύ των οποίων και η Αγγλία, ο συγκεκριμένος ρόλος υπάρχει εδώ και καιρό. Πρόκειται για τα άτομα που ουσιαστικά διασφαλίζουν ότι ο χώρος προπόνησης των ανηλίκων είναι κατάλληλος, ότι πληρούνται οι προϋποθέσεις και δεν υπάρχει χώρος για να αναπτυχθούν κρούσματα προσβολών, παρενόχλησης ή κακοποίησης. Ουσιαστικά, είναι η πρώτη ζώνη άμυνας. Οι εκπρόσωποι ελέγχουν αν εφαρμόζονται τα πρωτόκολλα, ακούν τους ανήλικους και τις προειδοποιήσεις τους και διαβιβάζουν τις καταγγελίες στις αρμόδιες αρχές.
Ο συγκεκριμένος ρόλος δεν ήταν υποχρεωτικός βάσει νόμου. Υπήρχε, όμως ήταν περισσότερο «διακοσμητικός», από στελέχη των Ομοσπονδιών, χωρίς καμία εκπαίδευση. Μολονότι κάποιες ομοσπονδίες, όπως η κολυμβητική, το αντιμετώπισαν από την αρχή σοβαρά, για την πλειοψηφία ήταν κάτι το τυπικό. Πλέον, το Συμβούλιο αποφάσισε ότι θα υπάρχει κοινή εκπαιδευτική διαδικασία για όλους, για την οποία απευθύνθηκε σε εξωτερικούς συνεργάτες, προκειμένου να γνωρίζουν πώς να εντοπίσουν τις ενδείξεις και να δρουν άμεσα. «Πρέπει να λάβουμε πολύ σοβαρά μέτρα. Να αντιμετωπίζουμε παραδειγματικά συνήθειες και συμπεριφορές που σε άλλα χρόνια ίσως θεωρούνταν αποδεκτά, όμως πλέον δεν έχουν θέση στον αθλητισμό», δήλωσε ο Χοσέ Ιντάλγκο, πρόεδρος της Ισπανικής Αθλητικής Συνομοσπονδίας, η οποία αποτελείται από όλες τις αθλητικές Ομοσπονδίες, πλην του ποδοσφαίρου.
Ανανεωμένα πρωτόκολλα, υποχρεωτική εφαρμογή
Τα πρωτόκολλα του 2013 προέβλεπαν διαδικασίες, οι οποίες για τους περισσότερους όχι απλά δεν εφαρμόστηκαν, αλλά όπως αποδείχθηκε στην περίπτωση του γυμναστή από το Μπέτσι, ήταν παντελώς άγνωστες. Για παράδειγμα, ο προπονητής έχει συγκεκριμένες αρμοδιότητες και δεν επιτρέπεται να κάνει μασάζ. Η αίθουσα μασάζ/φυσικοθεραπείας είναι υποχρεωτικό να είναι ξεκλείδωτη και να υπάρχουν αναρτημένα τα προγράμματα και τα ονόματα των επαγγελματιών που βρίσκονται εντός της ανά πάσα στιγμή. Πλέον, τα ανανεωμένα πρωτόκολλα (από 10 έγιναν 22 σελίδες), πέραν του ότι οφείλουν να υιοθετηθούν από τους πάντες, είναι αναλυτικότατα και επικαιροποιημένα. Γίνεται ειδική αναφορά στο “grooming”, τη σχέση εξουσίας που ελλοχεύει ανάμεσα στον προπονητή και τον αθλητή και την καταχρηστική διάσταση που μπορεί να πάρει. Αναφέρει ξεκάθαρα σε ποιους και με ποιον τρόπο πρέπει να απευθυνθεί ο αθλητής, τις δράσεις και όλες τις διαδικασίες.
Η διαδικασία είναι σχετικά νέα και στην Ισπανία και σύμφωνα με την El Pais, υπάρχουν Ομοσπονδίες που συνεχίζουν να αναζητούν δικαιολογίες. Η ουσία του εγχειρήματος θα φανεί στην πράξη, όμως είναι δεδομένο πως αντιμετωπίζεται διαφορετικά και πως πλέον υπάρχει βούληση από όλους να εφαρμοστεί το πλαίσιο, το οποίο είναι ξεκάθαρο. Είναι επίσης, σαφές ότι αντιμετώπιση χωρίς πρόληψη δεν υφίσταται.
Απαιτείται πολύπλευρη αντιμετώπιση
«Η αντιμετώπιση που έχουμε δει να οδηγεί σε μείωση του φαινομένου, καθώς εξάλειψη δεν έχει επιτευχθεί πουθενά ως τώρα, είναι πολύπλευρη. Χρήζει συνεργασία διαφόρων φορέων τόσο η πρόληψη όσο και η αντιμετώπιση του και είναι και οι δυο εξίσου σημαντικές. Παραδειγματισμός μέσω τιμωρίας θυτών δεν αποτελεί ΤΗ λύση αν δεν συνδυαστεί με προληπτικά μέτρα ευαισθητοποίησης και εκπαίδευσης όλων όσων εμπλέκονται στον αθλητισμό και διαδικασίες που θα παρέχουν δίοδο σε θύματα για να μιλήσουν νιώθοντας ασφάλεια, όταν αυτά βιώνουν κακοποίηση. Σήμερα η πλειοψηφία των θυμάτων μιλά τουλάχιστον 10-15 χρόνια αργότερα αφού έχουν αποστασιοποιηθεί και συχνά απομακρυνθεί εντελώς από το χώρο και ταυτόχρονα δυναμώσει με ψυχοθεραπεία πολλών ετών. Οι άνδρες μιλούν ακόμη δυσκολότερα από τις γυναίκες έστω και πολλά χρόνια μετά καθώς η δημοσιοποίηση ενός βιώματος σεξουαλικής κακοποίησης ερμηνεύεται να θίγει ιδιαίτερα την εικόνα δύναμης, που τους προσάπτει ο έμφυλος ρόλος του άνδρα και η οποία εκτιμάται μέσα στον αθλητισμό ως ύψιστο χαρακτηριστικό για άνδρες αλλά και γυναίκες», τονίζει, από τη Νορβηγία πλέον, η Δρ. Ανή Χρόνη.
Πλέον, τα ερευνητικά δεδομένα είναι πολύ περισσότερα από ό,τι δέκα χρόνια πριν και το πλαίσιο που πρέπει να ακολουθηθεί είναι ξεκάθαρο. Η ίδια η Διεθνής Ολυμπιακή Επιτροπή παρέχει δωρεάν, σε 106 σελίδες, ένα εγχειρίδιο με πρακτικές, διαδικασίες και εργαλεία για Ολυμπιακές Επιτροπές και εθνικές Ομοσπονδίες. Υπάρχει, ελεύθερα, στο internet. Πόσοι, άραγε από εκείνους που μιλούν αόριστα από θέσεις εξουσίας, το έχουν αναζητήσει; Πόσοι από εκείνους που έσπευσαν να πάρουν θέση, είναι διατεθειμένοι να σπάσουν την ομερτά; Ο δρόμος είναι ανοιχτός. Μακάρι η δύναμη που έδωσε η Σοφία σε τόσες και τόσες αθλήτριες, να αποδειχθεί καταλυτική για αλλαγές.
Όπως τονίζει η Δρ. Χρόνη, το ζητούμενο είναι να δούμε τι μπορεί να γίνει για τη Σοφία και την κάθε Σοφία που έχει βιώσει κακοποίηση στον αθλητικό χώρο και θέλει ναι μιλήσει χωρίς κίνδυνο στοχοποίησης και μεγαλύτερου τραύματος και φυσικά προκειμένου να υπάρξουν στο μέλλον όσο το δυνατόν λιγότερες Σοφίες…
πηγή: koutipandoras.gr
