Της Ειρήνης Νικολοπούλου
Οι κάτοικοι του Τουρίνου λατρεύουν να διηγούνται μια ιστορία για τον βιομήχανο και «άρχοντα» της πόλης κ. Τζιοβάνι Ανιέλι: Πριν από χρόνια είχε φθάσει σε έναν επαρχιακό σταθμό της Βόρειας Ιταλίας καθυστερημένος.
Το τρένο το οποίο έπρεπε να πάρει είχε φύγει πριν από πέντε λεπτά. Ο σταθμάρχης αναγνώρισε τον κ. Ανιέλι. Έβγαλε το καπέλο του και χώθηκε γρήγορα στο γραφείο του. Υστερα από περίπου 10 λεπτά το τρένο επέστρεφε με την όπισθεν στον σταθμό για να επιβιβασθεί ο «Αβοκάτο». Άγνωστο αν η ιστορία είναι αληθινή ή όχι. Για την ακρίβεια, σπάνια ο κ. Ανιέλι επέλεγε άλλο μεταφορικό μέσο από το ελικόπτερό του. Αποδεικνύει όμως το μεγάλο κύρος του, που όσο τα χρόνια περνούν τόσο παίρνει μυθικές διαστάσεις.
Τον Ιούνιο του 1996 η είδηση της αποχώρησης του Τζιοβάνι Ανιέλι από την ηγεσία της αυτοκινητοβιομηχανίας Fiat, την οποία είχε ιδρύσει ο παππούς του στα τέλη του περασμένου αιώνα, μονοπώλησε τα ιταλικά ΜΜΕ. Επί μισό αιώνα ο κ. Ανιέλι ήλεγχε το σημαντικότερο κομμάτι της ιταλικής οικονομίας. Δεν ήταν όμως απλώς ο πιο πλούσιος Ιταλός. Αλλωστε τώρα πια δεν είναι καθώς υπάρχουν νέοι πλουσιότεροι, ο κ. Σίλβιο Μπερλουσκόνι και ο κ. Λουτσιάνο Μπένετον. Ο κ. Ανιέλι είναι η προσωποποίηση της μεταπολεμικής Ιταλίας. Είναι η Fiat και η Τσινετσιτά. Είναι τα δολάρια του σχεδίου Μάρσαλ και το ξέφρενο τζετ σετ της δεκαετίας του ’60, που απαθανάτισε στο σελιλόιντ ο Φεντερίκο Φελίνι. Είναι η Γιουβέντους και οι πολιτικές ίντριγκες. Είναι αυτό που ονομάστηκε «Italian style». Είναι ο «Αβοκάτο».
Γεννημένος ένα ωραίο πρωινό στις αρχές της άνοιξης του 1921, ο κ. Τζιοβάνι Ανιέλι ακολούθησε και έγραψε τη σύγχρονη ιταλική ιστορία. Σε ηλικία μόλις 14 ετών έχασε τον πατέρα του. Ο Εντουάρντο Ανιέλι σκοτώθηκε σε αεροπορικό δυστύχημα το 1935 αφήνοντας ακέφαλη την επιχείρηση-κόσμημα της οικονομίας του Μπενίτο Μουσολίνι. Ο Ιταλός δικτάτορας προστάτευσε τη Fiat σαν να ήταν δική του εταιρεία και ήταν αυτός που την έσωσε από τον επεκτατισμό της πανίσχυρης αμερικανικής Ford τη δεκαετία του ’30. Οι σχέσεις της Fiat με τη Ford θα αποτελούσαν αργότερα ένα από τα σημαντικότερα κεφάλαια στην επιχειρηματική ζωή του κ. Τζιοβάνι Ανιέλι.
Η Αμερικανική βοήθεια
Σε ηλικία μόλις 22 ετών και αφού πρώτα είχε πολεμήσει στην Αβησσυνία ο κ. Ανιέλι έγινε μέλος του διοικητικού συμβουλίου της Fiat. Λίγα χρόνια αργότερα ανέλαβε τα ηνία της εταιρείας, η οποία βρισκόταν στα πρόθυρα της κατάρρευσης. Οι εγκαταστάσεις της ήταν κατεστραμμένες από τους βομβαρδισμούς των συμμάχων και των Γερμανών και ο εξοπλισμός ήταν σε προπολεμικά επίπεδα.
Οι αληθινά ισχυροί είναι αγαπημένοι κάθε καθεστώτος και ο κ. Ανιέλι, ο οποίος στο μεταξύ είχε αποκτήσει κάποια λαϊκά ερείσματα υποστηρίζοντας διακριτικά τους παρτιζάνους προς το τέλος του πολέμου, ήταν ο πρώτος που έλαβε την αμερικανική βοήθεια του περίφημου Σχεδίου Μάρσαλ.
Την εποχή όπου η καθημερινή ζωή στην Ιταλία ήταν ασπρόμαυρη, όπως στον νεορεαλιστικό «Κλέφτη ποδηλάτων» του Βιτόριο ντε Σίκα, ο κ. Ανιέλι μπορούσε να απολαμβάνει το εκτυφλωτικό πράσινο των 50 εκατ. δολαρίων που δόθηκαν από τους Αμερικανούς αποκλειστικά στη Fiat για να ανασυνταχθεί.
Από εκείνα τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια αρχίζει ουσιαστικά η χρυσή εποχή της οικογένειας Ανιέλι, η οποία έδωσε στον μέσο Ιταλό δουλειά και μια χολιγουντιανή σαπουνόπερα να τον συντροφεύει.
Η Fiat των Ανιέλι χάρισε ζωή στη μισή Βόρεια Ιταλία. Ακόμη και τώρα, λίγο πριν από το 2000, ο όμιλος Fiat αποτελεί το 7% του ιταλικού ΑΕΠ. Τότε τα μακροοικονομικά μεγέθη εξαϋλώνονταν μπροστά στην καθημερινότητα που υπαγόρευε ότι «οι Ανιέλι μού δίνουν δουλειά». Ο ίδιος ο κ. Ανιέλι απολάμβανε πλέον τις ολοένα και αυξανόμενες εξουσίες του.
Η «αγορά» οπαδών
Στην ουσία «αγόρασε» οπαδούς στην αγαπημένη του Γιουβέντους, την προεδρία της οποίας ανέλαβε το 1947. Στις αρχές της δεκαετίας του ’50 άρχισε να χρηματοδοτεί το κρατικό ραδιόφωνο της Ιταλίας, το RAI, για να μεταδίδει αποκλειστικά τους αγώνες της Γιουβέντους.
Αποτέλεσμα ήταν η ομάδα να αποκτήσει εκατομμύρια οπαδούς στην Ιταλία, περισσότερους από όσους είχε στην έδρα της, το βιομηχανικό Τουρίνο, οι κάτοικοι του οποίου αγαπούσαν την καθιερωμένη στη συνείδηση του κόσμου ως ομάδα των αριστερών Τορίνο. Τα πρωταθλήματα της Γιουβέντους στα 50ς και οι αγορές των ακριβών ξένων παικτών έδωσαν στον κ. Ανιέλι αυτό που του έλειπε: μια δημόσια εικόνα.
Ο κ. Ανιέλι είχε ήδη αμύθητα πλούτη και ήταν γνωστός. Αυτά όμως δεν αρκούν για να σε κάνουν θρύλο, όπως είναι τώρα ο ιταλός μεγιστάνας. Ο κ. Ανιέλι χρησιμοποίησε το προσωπικό στυλ του για να ενισχύσει την εικόνα του.
Οι ενδυματολογικοί νεωτερισμοί του άφησαν εποχή. Αυτός καθιέρωσε να φοριέται το ρολόι ανάποδα όχι στο επάνω μέρος του καρπού αλλά από κάτω , ενώ νέος συνήθιζε να το φοράει πάνω από το πουκάμισο!
Σπάνια κυκλοφόρησε χωρίς πανάκριβο κοστούμι με πάντα σταυρωτό σακάκι, που έχει ραφτεί ειδικά γι’ αυτόν. Πριν από λίγα χρόνια ο ιταλός νομπελίστας οικονομολόγος και φίλος του «Αβοκάτο» κ. Φράνκο Μοντιλιάνι είχε ερωτηθεί πώς ένας οικονομολόγος όπως αυτός ξοδεύει τόσα για να αγοράσει κοστούμια από τον διάσημο σχεδιαστή Μανουάλ ντερ Τοροσιάν. «Διότι μόνο ο κ. Τοροσιάν μπορεί να ράψει ένα κοστούμι με την ποιότητα και το στυλ αυτών που φοράει ο κ. Ανιέλι» απάντησε ο καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Μασαχουσέτης.
Τα πάντα για τον «Αβοκάτο» είναι θέμα ποιότητας και στυλ. Ακόμη και σήμερα ποτέ δεν περιμένει να τελειώσει ένας αγώνας της Γιουβέντους για να φύγει από το γήπεδο. Αποχωρεί πάντα πριν από τη λήξη για να αποφύγει τον κόσμο.
Οι κακές γλώσσες λένε ότι ακόμη και το ότι δεν προφέρει το «ρ» για παράδειγμα, το Τουρίνο το προφέρει «Tovino» είναι προσποιητό και ότι ποτέ δεν είχε πραγματικό πρόβλημα στην προφορά.
Απλώς του προσέδιδε ένα μπλαζέ στυλ που βελτιωνόταν ακόμη περισσότερο με την αργόσυρτη ομιλία του, για την οποία στην Ιταλία θα μπορούσε να διεκδικεί πνευματικά δικαιώματα. Ο Κριστιάν ντε Σίκα, γιος του Βιτόριο, έκανε καριέρα ως ηθοποιός μιμούμενος έναν και μόνο χαρακτήρα: αυτόν του κ. Ανιέλι.
Από τις αρχές του ’50 ο 30χρονος κ. Ανιέλι αρχίζει και κάνει παρέα με ηθοποιούς και παραγωγούς της Τσινετσιτά. Λέγεται ότι ήταν βασικός χρηματοδότης πολλών ταινιών του Φεντερίκο Φελίνι.
Τη δεκαετία του ’50 ήταν κοινό μυστικό ο δεσμός του με την Αμερικανίδα Πάμελα Χάριμαν, η οποία μόλις είχε χωρίσει από τον Ράντολφ Τσόρτσιλ, γιο του Γουίνστον Τσόρτσιλ.
Η Χάριμαν, η οποία πέρασε αργότερα από τα κρεβάτια του διάσημου παρουσιαστή του CBS Εντ Μόροου, του Φρανκ Σινάτρα και του Σταύρου Νιάρχου, έμενε στο Παρίσι και ο Ανιέλι έκανε συχνά μέσα στην εβδομάδα το ταξίδι από το Τουρίνο στη γαλλική πρωτεύουσα για να τη συναντήσει. Παρ’ όλα αυτά δεν την παντρεύτηκε.
Από τη μία ήταν καθολικός και δύσκολα θα μπορούσε να χωρίσει από τη σύζυγό του και από την άλλη προτιμούσε να διάγει και αυτός έναν ημιπαράνομο και πάντα πιο ενδιαφέροντα βίο.
Για τις επόμενες άλλωστε δεκαετίες ο κ. Ανιέλι αποτελούσε τη μεσογειακή έκδοση του Χόλιγουντ. Ατελείωτες φήμες για επιδόσεις σε κλειστά πάρτι και για ναρκωτικά ακολουθούσαν τους πάντες τότε και δεν μπορούσαν να παραλείψουν τον πάμπλουτο και σε σύγκριση με άλλους μεγιστάνες νεαρό Ιταλό. Γρήγορα αυτοκίνητα, γρήγορες καταβάσεις στις πλαγιές του Σεν Μόριτζ και… γρήγορες γυναίκες γέμιζαν τον ελεύθερο χρόνο του.
Έπειτα από τόσες ερωτικές ιστορίες, ο Ανιέλι νοικοκυρεύτηκε και παντρεύτηκε την αριστοκρατικής καταγωγής Ναπολιτάνα Marella Caracciolo di Castagneto. Όχι ότι ο γάμος απέτρεψε βέβαια τον ιταλό καζανόβα από πλήθος εξωσυζυγικών σχέσεων, αν και η ίδια παρέμενε πάντα στο πλευρό του.
Από τους εφήμερους δεσμούς αυτής της περιόδου ξεχωρίζει το ειδύλλιο με την ιταλίδα σεξοβόμβα Ανίτα Έκμπεργκ. Όσο για το πώς συνδύαζε αυτά τα δύο, τον γάμο και τις απιστίες δηλαδή, ο ίδιος φαίνεται ότι είχε τη μαγική συνταγή: «Μπορείς να είσαι καλός σύζυγος και να ξενοκοιτάς ή πολύ κακός σύζυγος και πιστός».
Το φλερτ με τη Ford
Η οικονομική ισχύς του κ. Ανιέλι ήταν απόλυτη. Επακόλουθό της ήταν και η πολιτική δύναμη. Ο κ. Ανιέλι είχε τη δημοφιλέστερη ομάδα στην Ιταλία και τη μεγαλύτερη εταιρεία. Το μόνιμο επιχειρηματικό φλερτ με τη Ford κρατούσε πάντα αγχωμένη την εκάστοτε ιταλική κυβέρνηση.
Το 1966 η Fiat έφθασε κοντά στη συγχώνευση με τον αμερικανικό κολοσσό αλλά ενώ ο ίδιος ο κ. Ανιέλι είχε κάνει την πρόταση στον φίλο του Χένρι Φορντ Β’, από πίσω του έκανε ό,τι μπορούσε για να χαλάσει τη συμφωνία απαιτώντας τρελά ποσοστά στην κοινοπραξία.
Ανάλογη αποτυχία είχε και η επόμενη προσπάθεια συγχώνευσης το 1984, ενώ λίγα χρόνια αργότερα ο δαιμόνιος κ. Ανιέλι έσωσε την Alfa Romeo από τα αμερικανικά νύχια προσφέροντας πολλά περισσότερα για την εξαγορά αλλά με χαριστικούς όρους.
Οι Ιταλοί πάντα χαρίζονταν στον «Αβοκάτο» έτσι τον φώναζαν και συνεχίζουν ως σήμερα (σημαίνει «δικηγόρος»). Ο ίδιος επιδίωξε να του αποδοθεί η τιμητική αυτή προσφώνηση στην προσπάθειά του να ξεχαστεί η περιορισμένη μόρφωσή του. Οπως ξεχάστηκε ένα από τα φορολογικά του σκάνδαλα. Τον Ιανουάριο του 1967 η Ιταλία είχε σοκαριστεί από την αποκάλυψη ότι ο πλουσιότερος Ιταλός, ο κ. Ανιέλι, δήλωνε επί σειρά ετών εισόδημα μόλις 192.000 δρχ. Η Δικαιοσύνη όμως του χαρίστηκε βάζοντας ύστερα από λίγο καιρό την υπόθεση στο αρχείο.
Η απώλεια του αγαπημένου ανιψιού
Το μεγάλο πλήγμα για τον «Αβοκάτο» ήλθε τον Δεκέμβριο του 1997, όταν ύστερα από σύντομη ασθένεια πέθανε ο Τζιοβανίνο Ανιέλι, τον οποίο οι Ιταλοί αποκαλούσαν «Τζον Φ. Κένεντι Τζούνιορ». Σε ηλικία μόλις 33 χρόνων ο ανιψιός του «Αβοκάτο» άφησε χωρίς διάδοχο την οικογένεια και τον όμιλο Fiat. Πολιτικοί, όπως ο τότε πρόεδρος κ. Οσκαρ Σκάλφαρο και ο πρωθυπουργός κ. Ρομάνο Πρόντι, βιομήχανοι, άνθρωποι του πνεύματος και το κυριότερο εκατομμύρια πολίτες πένθησαν τον Τζιοβανίνο.
Το βαρύ πένθος συγκρίθηκε τότε με αυτό του θανάτου του θρυλικού ηγέτη του Ιταλικού Κομμουνιστικού Κόμματος Ενρίκο Μπερλίνγκουερ τη δεκαετία του ’80 και του ηθοποιού Μαρτσέλο Μαστρογιάνι πριν από λίγα χρόνια.
Το ερώτημα για τη διαδοχή τής αξίας 15 τρισ. δρχ. Fiat παραμένει ακόμη και σήμερα. Λίγες ημέρες μετά τον θάνατο του Τζιοβανίνο ο «Αβοκάτο» έβαλε στο διοικητικό συμβούλιο τον 23χρονο πλέον εγγονό του κ. Τζον Ελκαν ο μεγαλύτερος γιος της κόρης του Μαργκερίτα δηλώνοντας ότι «έχει την ίδια ηλικία που είχα και εγώ όταν πρωτομπήκα στην εταιρεία».
Με αυτό τον τρόπο έχρισε τον διάδοχό του, αλλά ούτως ή άλλως τον κ. Ανιέλι δεν φαίνεται πλέον να τον απασχολεί τόσο η επιχείρηση στην οποία αφιέρωσε μισό αιώνα από τη ζωή του. Είτε η Volvo, είτε η Ford, είτε κάποιος άλλος κολοσσός θα αναλάβει να βοηθήσει τη Fiat ως συνέταιρος πια.
Οταν σε μια παλαιότερη εκδήλωση για τα 100 χρόνια της Fiat ένας από τους 200 διαπιστευμένους δημοσιογράφους ρώτησε τον κ. Ανιέλι πώς θα ήθελε να είναι η εταιρεία μετά από άλλα 100 χρόνια, ο «Αβοκάτο» απάντησε αναφερόμενος περισσότερο στο παρελθόν παρά στο μέλλον. «Θα θέλω να τη θυμούνται για τη συμβολή της στο να κρατηθεί το όνομα της Ιταλίας στο εξωτερικό ψηλά».
Πολιτικοί φίλοι σε όλες τις παρατάξεις
Οι Ανιέλι είχαν πάντα πολιτικούς φίλους από όλες τις παρατάξεις, μια και ποτέ δεν ήταν πολιτικά στεγασμένοι. Ο ίδιος ο «Αβοκάτο» λέγεται ότι προώθησε τον κ. Φραντσέσκο Κοσίγκα, έναν αινιγματικό πράγματι Χριστιανοδημοκράτη πολιτικό, που έφθασε ως και στην πρωθυπουργία. Η αδελφή του, η κυρία Σουζάνα Ανιέλι, διετέλεσε ως και υπουργός Εξωτερικών της Ιταλίας. Το καλοκαίρι του 1991 ο κ. Ανιέλι έγινε μέλος της ιταλικής Γερουσίας, την οποία λέγεται ότι ελέγχει, έχοντας κατ’ επέκταση λόγο σε κάθε σημαντικό νομοσχέδιο.
Χαρακτηριστικό για τον βίο και την πολιτεία του «Αβοκάτο» είναι ένα περιστατικό στις αρχές της δεκαετίας του ’80. Οι δύο ομάδες που μονοπωλούσαν το ενδιαφέρον στο ιταλικό πρωτάθλημα ήταν τότε η Ρόμα και η Γιουβέντους, και η δεύτερη θα υποδεχόταν την πρώτη στο γήπεδο «Κομουνάλε» του Τουρίνου. Ο κ. Ανιέλι έστειλε το προσωπικό του ελικόπτερο στη Ρώμη για να παραλάβει τους φίλους του, τον σκηνοθέτη κ. Ντάριο Αρτζέντο και μερικούς άλλους βουλευτές οπαδούς της Ρόμα, ώστε να παρακολουθήσουν όλοι μαζί το μεγάλο ντέρμπι.
Οταν κάποια στιγμή η Ρόμα σκοράρισε και οι φίλοι του κ. Ανιέλι πανηγύρισαν, ο «Αβοκάτο» δεν τους ξαναμίλησε στη διάρκεια του υπόλοιπου αγώνα. Απαιτούσε πάντα απόλυτη υποταγή και συνήθως την πετύχαινε.
Το 1983 είχε πάει ο ίδιος με το ελικόπτερό του στην Αγγλία και άρπαξε τον Μισέλ Πλατινί από τα χέρια της Αρσεναλ, έναν παίκτη που έκανε την αγαπημένη του Γιουβέντους ανίκητη τα επόμενα χρόνια.
Το ίδιο δεσποτικός είναι και με τους υπόλοιπους ανθρώπους με τους οποίους συγχρωτίζεται: ποδοσφαιριστές όπως ο Αλεσάντρο ντελ Πιέρο, οδηγοί όπως ο παγκόσμιος πρωταθλητής της Formula 1 Μίχαελ Σουμάχερ, πολιτικοί όπως ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής κ. Ρομάνο Πρόντι.
Παρ’ ότι περνούν τα χρόνια και ο «Αβοκάτο» πάντα παράταιρος περπατάει πολλές φορές με τη βοήθεια ενός ξύλινου μπαστουνιού, κανένας δεν επιθυμεί να τον στεναχωρήσει.
Στη RAI έχει προσωπικό δημοσιογράφο που του παίρνει τις συνεντεύξεις και φυσικά δεν τον διορθώνει. Πόσο μάλλον να του εναντιωθεί. Την άνοιξη ο κ. Ανιέλι βγήκε και δήλωσε: «Πήγα στον Ζιντάν να δω ποιος φοράει τα παντελόνια στο σπίτι του» και όλοι κατάλαβαν ότι κάπου εκεί τελείωσαν οι τάσεις φυγής του καλύτερου ποδοσφαιριστή του 1998 από τη Γιουβέντους. Η όποια παρέμβασή του θεωρείται νόμος. Αυτός είναι ο πρώτος πολίτης της Ιταλίας…
Ο Τζον, φοιτητής σε πανεπιστήμιο του Τουρίνου, έχει ήδη αποκτήσει κάποια επαφή με την οικογενειακή επιχείρηση το 1996 εργάστηκε για ένα μήνα σε θυγατρική τής Fiat στο Μπέρμιγχαμ της Βρετανίας και τον επόμενο χρόνο, πάλι για ένα μήνα, σε εργοστάσιο της Fiat στην Πολωνία και έχει στενές σχέσεις με τον παππού του, τον οποίο συνοδεύει συχνά σε αγώνες της Γιουβέντους. Συνεχίζοντας την παράδοση της οικογενείας, ο Τζον είναι σεμνός και διακριτικός (αν και είχαν κυκλοφορήσει φήμες για σχέση του με το μοντέλο Κάρλα Μπρούνι) αλλά αυτό πολύ απέχει από το να εγγυάται ότι θα αποδειχθεί ένας άλλος Τζιοβάνι ή Τζιάνι.
Γιατί οι Ανιέλι είναι για την Ιταλία ό,τι οι Ουίνδσορ για τη Βρετανία: μια βασιλική οικογένεια και ίσως και κάτι περισσότερο. Στην πραγματικότητα η δυναστεία από το Τουρίνο σχεδόν έφτιαξε την Ιταλία αυτό που είναι σήμερα, μία από τις επτά πιο ανεπτυγμένες οικονομικά χώρες του κόσμου, παρ’ ότι δεν την κυβέρνησε ποτέ.
Μέσα σε δύο δεκαετίες η Fiat 40πλασίασε την παραγωγή της από 50.000 σε 2 εκατ. αυτοκίνητα τον χρόνο και στην άνοδό της συμπαρέσυρε όλη τη χώρα μετατρέποντάς την από μια ουσιαστικά αγροτική οικονομία σε μια από τις πιο βιομηχανοποιημένες.
Τέλος εποχής
Το 1996 ο Τζιάνι Ανιέλι διαγνώστηκε με καρκίνο και αποσύρθηκε έτσι από πρόεδρος της FIAT, αφήνοντας στη θέση του τον γιο του Τζιοβάνι. Ο ιταλός κροίσος άφησε την τελευταία του πνοή στις 23 Ιανουαρίου 2003 στη γενέτειρά του Τορίνο, χτυπημένος από καρκίνο του προστάτη. Ήταν 81 ετών.
Ο θάνατός του συγκλόνισε την Ιταλία από άκρη σε άκρη. Για να δούμε το τραγικό γεγονός στην προοπτική του, αρκεί να αναφέρουμε ότι τα αφιερώματά του στις εφημερίδες της χώρας εκτείνονταν ακόμα και σε 19 σελίδες! Κι αν η σημαντικότητα ενός ανθρώπου μετριέται από τον αριθμό του κόσμου που προσέρχεται στην κηδεία του για το ύστατο χαίρε, στη νεκρώσιμη ακολουθία του Τζιάνι Ανιέλι προσήλθαν περισσότεροι από 100.000 άνθρωποι…
Πηγή: Ειρηνικά
