Της Νίκης Μπάκουλη
Αν θες να πας κάπου γρήγορα, πας μόνος. Αν θες να πας μακριά, χρειάζεσαι ομάδα. Και ubuntu. Που θα έλεγες ότι είναι το φιλότιμο, στην διάλεκτο Nguni. Παρεμπιπτόντως, και οι δυο αναφορές είναι αφρικανικής προέλευσης -ξέρω πως η πρώτη έχει πιστωθεί στον Τζον Γούντεν, αλλά δεν είναι δική του. Υγεία να υπάρχει. Και ουσία. Που δεν είναι στο ποιος είπε τι, αλλά στο πώς ο Ντοκ Ρίβερς καταφέρνει μέσα σε μισή ώρα να σε θέσει αντιμέτωπο με τον εαυτό σου, μιλώντας -κατά κύριο λόγο- για μπάσκετ. Πριν προχωρήσει να σου πω ότι η Βοστώνη (που πήρε τελευταία φορά τίτλο, με τον Ρίβερς στον πάγκο) νίκησε 121-108 το Μαϊάμι, τα ξημερώματα και μείωσαν σε 3-2 τη σειρά των τελικών της Ανατολής. Και τώρα ας περάσουμε στο θέμα μας.
Θα κάνω την υπόθεση πως είσαι από αυτούς που εκτίμησαν την αξία του Netflix (και του YouTube) την εποχή της καραντίνας. Και άρα έχεις εικόνα για τι χρειάζεται να κάνεις, ώστε να ενημερώνεσαι για τις ‘νέες αφίξεις’ που σε ενδιαφέρουν. Την Παρασκευή 25/9 μου ήλθε ειδοποίηση για την προσθήκη του ‘Playbook’ στις επιλογές μου. Το βράδυ της ίδιας ημέρας παρακολούθησα το πρώτο επεισόδιο: εμφανίστηκε μπροστά μου ο Ρίβερς, για να μιλήσει για την καριέρα του. Που είναι η ζωή του -και vice versa.
Προφανώς και η επιλογή του δεν είναι τυχαία, αφού εδώ και χρόνια (από το 1994) ο εν λόγω καταθέτει άποψη επί θεμάτων που άλλοι κόουτς του ΝΒΑ έκαναν ότι δεν τα άκουγαν καν (π.χ ρατσισμός) και έχει φροντίσει να ‘οχυρώσει’ τον εαυτό του κατά τρόπο που να μπορεί να μιλήσει για ό,τι τον ρωτήσουν, ειλικρινά. Στο τέλος του επεισοδίου, αισθάνθηκα πως είχα μάθει κάτι. Για την ακρίβεια, πολλά κάτι. Θα σου πω, αφού δεις το trailer.
Ο Glenn Anton “Doc” Rivers γεννήθηκε στο Σικάγο, το 1961 και στις πρώτες αναμνήσεις της ύπαρξης του είναι εικόνες με την πόλη του να καίγεται και διαδηλώσεις Αφροαμερικανών που διεκδικούσαν τα δικαιώματα που είναι χρήσιμο να ‘χει κάθε κάτοικος της γης.
Διευκρινίζει πως η πορεία που τον έκανε ό,τι είναι σήμερα, είχε ως σημείο εκκίνησης το ‘δεν θα γίνεις θύμα. Δεν είσαι θύμα’ της μητέρας του. Ήταν η απάντηση της σε ό,τι παράπονο είχε ο Ντοκ από τη ζωή -και την πραγματικότητα που ζούσε. Από παιδί αποφάσισε ότι δεν θα άφηνε ποτέ κάποιον να τον θυματοποιήσει και πως ό,τι και αν συμβεί, εκείνος θα συνέχιζε να προχωρά. Δεν θα παραιτούνταν ποτέ, για κανέναν.
Εκεί ‘πάτησε’ το 2014, όταν ξέσπασε το σκάνδαλο με τον Ντόναλντ Στέρλινγκ και το ρατσιστικό οχετό που είχε ως συνέπεια να απομακρυνθεί από το ΝΒΑ και τους Κλίπερς. Οι παίκτες σκέφτονταν να μην παίξουν. Ο Ρίβερς τους είπε πως θα γινόταν αυτό που αποφάσιζαν. Τους πρότεινε ωστόσο, να μη γίνουν θύματα. Δεν έγιναν.
Η δασκάλα που είχε στο δημοτικό τον έδιωξε από τo σχολείο, όταν επέμενε να γράφει το ‘θέλω να γίνω επαγγελματίας μπασκετμπολίστας’ ως όνειρο ζωής. Προηγουμένως του είχε συστήσει να θέσει έναν πιο ρεαλιστικό στόχο. Εκείνος αρνήθηκε, το σχολείο κάλεσε τον πατέρα του, αυτός προσπάθησε να συνετίσει το παιδί, ώσπου στο τέλος κατάλαβε πως δεν επρόκειτο να αλλάξει κάτι. Και τον άφησε να ονειρεύεται ό,τι ήθελε.
Μάντεψε τι έγινε ο Ρίβερς; Επαγγελματίας παίκτης. Προηγουμένως, πήγε στο Marquette University, όπου πέραν των όσων έκανε στο παρκέ, φρόντισε να είναι συνεπής και σε όσα χρειαζόταν να κάνει στα θρανία. Το 1985 πήρε πτυχίο στις πολιτικές επιστήμες.
Η πρώτη του σύζυγος ήταν λευκή. Το ζευγάρι ζούσε στο Σαν Αντόνιο, όπου εισέβαλαν skinheads και το έκαψαν. Πριν από τη φωτιά, γέμιζαν όλους τους χώρους που άνηκαν στον Ρίβερς με τη λέξη ‘niger’.
Στο ΝΒΑ τον ‘έβαλαν’ οι Χοκς, όταν τον διάλεξαν στο 1983 NBA Draft. Έγινε συνεταιράκι του Ντόμινικ Ουίλκινς και γνωστός για την άμυνα του. Έπαιξε επίσης, σε Κλίπερς, Νικς και Σπερς έως το 1996 που έβγαλε το σορτσάκι. Το 1999 έβαλε το κοστούμι, για να καθίσει στον πάγκο των Μάτζικ.
Από τότε μέχρι σήμερα “το πρώτο πράγμα που λέω στους παίκτες μου, στην πρώτη προπόνηση κάθε σεζόν είναι ‘είμαι ο Ντοκ Ρίβερς, είμαι άνθρωπος και θα κάνω λάθη”. Επίσης, ενημερώνει πως “δεν θα κοουτσάρω τον παίκτη που είσαι σήμερα, αλλά αυτόν που θα έπρεπε να γίνεις μια μέρα”.
Το 2004 πήγε στους Σέλτικς, αφού είχε περάσει ένα χρόνο ως σχολιαστής στο NBA on ABC. Τον είχε εμπιστευτεί ο Ντάνι Έιντζ. Η πρώτη του χρονιά μπορεί να περιγραφεί επαρκώς με τη λέξη ‘χάλια’. Ο κόσμος ζητούσε την απόλυση του, ο Έιντζ δεν ένιωσε. Όπως λέει ‘με κάποιον τρόπο μπήκαν στην ευθεία τα άστρα’ και το 2007 βρέθηκαν στη Βοστώνη μαζί οι Πολ Πιρς, Ρέι Άλεν και Κέβιν Γκαρνέτ.
Το ubuntu που δεν είναι λέξη, αλλά τρόπος ζωής
Θα τον δεις να ομολογεί πως όταν συγκροτήθηκε η Big 3, εκείνος αγχώθηκε με το πώς θα πείσει όλους αυτούς τους τύπους να συνεργαστούν -αφού όλοι ήταν ηγέτες και η μπάλα παραμένει μόνο μία.
Ενόσω προσπαθούσε να βρει τους τρόπους να κάνει αποτελεσματική την ομάδα, είχε παραβρεθεί σε μια σύσκεψη του διοικητικού συμβουλίου του Marquette University (για τη δημόσια ασφάλεια), όπου ήταν μέλος για πολλά χρόνια. “Στο τέλος του meeting, μια κυρία ήλθε προς το μέρος μου και μου είπε ‘η ομάδα σου θα γίνει καταπληκτική. Έχεις ακούσει για το Ubuntu;”. Δεν είχε ακούσει. Toυ έγραψε τη λέξη και του είπε “δεν θα σου εξηγήσω περί τίνος πρόκειται. Θα σου πω όμως, ότι πρέπει να μελετήσεις την έννοια. Δεν είναι λέξη. Είναι τρόπος ζωής”. Επαναλάμβανε ότι δεν είναι λέξη.
Πώς δεν υπάρχει μετάφραση για το φιλότιμο; Το αυτό ισχύει και για το ubuntu. Η λέξη προέρχεται από τη Νότιο Αφρική (τη διάλεκτο Nguni) και αφορά την ενότητα και το πώς όλες οι πράξεις μας έχουν συνέπειες στους άλλους και τελικά, στην κοινωνία. Αυτοί στους οποίους ανήκει ο όρος, τον εξηγούν ως εξής. “Umuntu Ngumuntu Ngabantu, υπάρχω γιατί υπάρχεις”. Όλοι είμαστε ενωμένοι και οποιοσδήποτε από εμάς μπορεί να ωριμάσει και να εξελιχθεί, μόνο μέσω της ωρίμανσης και της εξέλιξης των άλλων”. Και όλοι μαζί ζούμε κάτι μεγάλο.
“Στις 6 το πρωί ήμουν στο κρεβάτι, περικυκλωμένος από χαρτιά στα οποία σημείωνα ό,τι είχα βρει για το ubuntu”. Σε περίοπτη θέση είχε το ‘δεν μπορώ να είμαι ολοκληρωμένος, αν δεν είμαστε όλοι ολοκληρωμένοι. Δεν γίνεται να νιώσω απειλή από το πόσο καλός είσαι, γιατί όσο καλύτερος είσαι εσύ, τόσο καλύτερος είμαι κι εγώ. Αυτό έσωσε την Αφρική, μετά το απαρτχάιντ”. Αυτό έσωσε και τους Σέλτικς.
Δεν ήθελε να μεταφέρει ο ίδιος το μήνυμα. Επέλεξε να το κάνουν οι ρούκι. Τους δίδαξε τον ορισμό και όσα σημαίνει το ubuntu και τους άφησε να κάνουν δουλειά. Στο επόμενο ‘ζντο’ οι Σέλτικς φώναξαν στο τελείωμα ‘ubuntu’. Μετά πέρασαν από τη θεωρία στην τάξη.
“Αρχίσαμε να ζούμε το ubuntu. Αν κάποιος έπαιρνε στο αεροπλάνο ένα φαγητό, έπρεπε να ‘χει για όλους, όχι μόνο για την πάρτη του”. Προφανώς και υπήρχε προέκταση στο παρκέ, όπου πια έπαιζαν όλοι ο ένας για τον άλλον. Όταν δημοσιογράφος έλεγε ‘ήσουν εξαιρετικός σήμερα’ σε κάποιον, εκείνος απαντούσε ‘ήμασταν’.
Η σεζόν που ολοκληρώθηκε με την τελευταία στέψη των Σέλτικς, ξεκίνησε με το θάνατο του πατέρα του Ρίβερς. Χρειάστηκε να απουσιάσει από ένα παιχνίδι. Εξήγησε στα παιδιά του το λόγο. Τους είπε και μια ιστορία για τον πατέρα του. “Είχε μια απλή προσέγγιση για τη ζωή: δουλεύεις σκληρά, μένεις μακριά από τα μπλεξίματα και δεν παραιτείσαι”.
Στο ματς που έλειψε, οι παίκτες του νίκησαν με buzzer beater -του Ρέι Άλεν. Πριν το τζάμπολ ο Γκαρνέτ του τηλεφώνησε για να του πει πως “όταν είσαι εσύ θλιμμένος, είμαι κι εγώ θλιμμένος”. Μετά το ματς, όλοι πανηγύρισαν “σαν να είχαν κερδίσει το Παγκόσμιο. Και το έκαναν για εμένα. Εκείνη τη μέρα διαπιστώσαμε όλοι πως όντως, το ubuntu δεν είναι λέξη, αλλά τρόπος ζωής”.
Στο μυαλό του Ρίβερς, η πίεση είναι προνόμιο -αφού έχεις δουλέψει πολύ σκληρά για να βρεθείς σε αυτήν την κατάσταση, να διεκδικείς κάτι μεγάλο. “Δεν πρέπει να τρέχεις μακριά από αυτήν, αλλά προς αυτήν” ενημερώνει. Για αυτό και είχε βάλει έναν προβολέα, να ‘σημαδεύει’ την οροφή του γηπέδου -στο σημείο που θα έμπαινε το επόμενο banner πρωταθλητή των ‘Κελτών’-, ο οποίος ήταν πάντα αναμμένος. Εξήγησε στους παίκτες του πως θα έσβηνε όταν θα έπαιρναν το πρωτάθλημα.
Στους τελικούς με τους Λέικερς “ήξερα πως δεν επρόκειτο να νικήσω τον Φιλ Τζάκσον στο κοουτσάρισμα. Ήθελα να νικήσω την ομάδα του. Και για εμένα, καλός προπονητής είναι αυτός που πείθει τους παίκτες του πως πιστεύει ότι μπορούν να καταφέρουν τα πάντα”.
Στο τέταρτο ματς η ομάδα του βρέθηκε στο -24. “Στη ζωή, παντού, οφείλουμε να συνεχίσουμε να προχωράμε. Δεχόμαστε ένα χτύπημα, πέφτουμε, σηκωνόμαστε και συνεχίζουμε. Υπάρχει μια παρανόηση: πως οι πρωταθλητές δεν δέχονται χτυπήματα. Τουναντίον, οι πρωταθλητές δέχονται πολλά χτυπήματα, αλλά γίνονται πρωταθλητές γιατί είναι αυτοί που αποφασίζουν να μην παραιτηθούν. Το όλο θέμα είναι πόσες γροθιές μπορείς να ‘φας’ και να συνεχίσεις να προχωράς, έως ότου νικήσεις”. Η επιστροφή από το -24 για τη νίκη, παραμένει το μεγαλύτερο comeback στην ιστορία των τελικών.
Αν μετανιώνει για κάτι, είναι που δεν πήγε με τους παίκτες του στα αποδυτήρια να πανηγυρίσουν την κατάκτηση του τίτλου. Προτίμησε να κλειστεί μόνος στο γραφείο του, για 20 λεπτά. Ένιωσε πως ήθελε να είναι μόνος με τον πατέρα του, να κλάψει, να κάνει ό,τι ένιωθε ότι είχε ανάγκη.
Στα πρώτα βήματα της καριέρας του ως κόουτς, του είχαν πει πως θα ήταν χρήσιμο να μην δένεται με τους παίκτες “γιατί θα με πλήγωναν και θα με απογοήτευαν. Κάποιοι το έκαναν. Ε και; Η δουλειά μου είναι να κοουτσάρω παιδιά για να τα κάνω καλύτερους παίκτες, καλύτερους συμπαίκτες και καλύτερους ανθρώπους. Πώς να είναι δυνατοί, συμπονετικοί, καλοί winners, καλοί losers -αν υπάρχει αυτό. Ένας προπονητής δεν διδάσκει μόνο μπάσκετ, αλλά ζωή”.
Πηγή: Contra
