Του Κώστα Μπράτσου
Σαν σήμερα πριν από 152 χρόνια «γεννήθηκε» το διεθνές ποδόσφαιρο, χάρη σε ένα Σκωτία – Αγγλία στη Γλασκώβη, που διεξήχθη με κόκκινους σκούφους, με διάταξη 1-1-8, χωρίς τερματοφύλακες και με μία ταινία να αναπαριστά το οριζόντιο δοκάρι.
Αν το πρώτο Παγκόσμιο Κύπελλο φαντάζει πολύ μακρινό και ουδείς παίκτης που συμμετείχε σε εκείνη τη διοργάνωση δεν βρίσκεται πια εν ζωή, το ίδιο ισχύει και για τους ποδοσφαιριστές που συμμετείχαν στην πρώτη διεθνή αναμέτρηση που έγινε ποτέ σε σχέση με τη διοργάνωση της Ουρουγουάης, αφού την πρόλαβαν μόλις τέσσερις παίκτες.
Φυσιολογικό, αφού από εκείνο το παιχνίδι της Σκωτίας με την Αγγλία μέχρι το 1930 και τη σέντρα στην κορυφαία διοργάνωση εθνικών ομάδων είχαν μεσολαβήσει 58 χρόνια!
Η 30ή Νοεμβρίου 1872 αποτελεί ημερομηνία ορόσημο για το άθλημα, αφού τότε εντοπίζεται η έναρξη του διεθνούς ποδοσφαίρου, τότε πραγματοποιήθηκε το πρώτο αναγνωρισμένο παιχνίδι μεταξύ εθνικών ομάδων.
Δεν υπήρχαν διοργανώσεις και ομοσπονδίες
Το ποδόσφαιρο στα μέσα του 19ου αιώνα αποτελούσε ακόμα… μονοπώλιο της Μεγάλης Βρετανίας. Οι πρώτοι ποδοσφαιρικοί σύλλογοι είχαν σχηματιστεί ήδη, όχι όμως και οι πρώτες διοργανώσεις. Οι ομάδες συμμετείχαν σε διάφορα φιλικά τουρνουά, που πολλές φορές είχαν τόπο διεξαγωγής διάφορα πάρκα, διαδίδοντας με αυτόν τον τρόπο το άθλημα.
Μάλιστα, η Αγγλία με τη Σκωτία είχαν ακόμα και διαφορές στους κανονισμούς, αφού δεν είχαν γραφτεί ακόμα οι Νόμοι του Ποδοσφαίρου και δεν υπήρχε καν ποδοσφαιρική ομοσπονδία της Σκωτίας.
Μέσα σε αυτό το κλίμα ερασιτεχνισμού, φίλοι του αθλήματος με μεγάλο μεράκι και δίψα για την ανάπτυξη του ποδοσφαίρου, θεώρησαν ότι θα πετύχαιναν τον σκοπό τους μόνο μέσα από τον υγιή ανταγωνισμό μεταξύ των δύο χωρών.
Ένας από τους πρωτοπόρους του αθλήματος και πρωτεργάτης του Κυπέλλου Αγγλίας, ο Τσαρλς Άλκοκ, κατείχε τη θέση του γραμματέα της FA και με αυτήν την ιδιότητα, συν εκείνη του επιθετικού των Γουόντερερς και του αρχηγού της εθνικής Αγγλίας, προκαλούσε τους Σκωτσέζους σε αγώνες ποδοσφαίρου, με καταχωρήσεις του σε εφημερίδες της Γλασκώβης και του Εδιμβούργου.
Τα πέντε ανεπίσημα φιλικά
Το ποδόσφαιρο ήταν δημοφιλές και στο βόρειο τμήμα του Νησιού, ωστόσο τα οικονομικά της Σκωτίας ήταν σε άσχημη κατάσταση, με συνέπεια οι σύλλογοι να μην μπορούν να στείλουν παίκτες στο Λονδίνο για έναν αγώνα μεταξύ «εκλεκτών» της μιας και της άλλης χώρας.
Στις 5 Μαρτίου 1870, στο «Όβαλ» του Λονδίνου, διεξήχθη η πρώτη αναμέτρηση μεταξύ των δύο χωρών, η οποία έληξε 1-1 και στην οποία η Σκωτία εκπροσωπήθηκε από ποδοσφαιριστές που κατοικούσαν και έπαιζαν στο Λονδίνο ή σε κοντινή απόσταση με την αγγλική πρωτεύουσα.
Ακολούθησαν ακόμα τέσσερα τέτοιου τύπου φιλικά παιχνίδια στο ίδιο γήπεδο (19/11/1870 1-0, 25/02/1871 1-1, 18/11/1871 2-1, 24/02/1872 1-0), όλα με τους ίδιους όρους, όσον αφορά στη σκωτσέζικη ομάδα.
Τη διοργάνωση ανέλαβε ένας σύλλογος
Ο Άλκοκ συνέχισε τις δημοσιεύσεις σε εφημερίδες, ζητώντας από τους Σκωτσέζους να διοργανωθεί ένας αγώνας στη Γλασκώβη. Ορισμένοι εξ αυτών αρνήθηκαν, λόγω της διαφοράς σε ορισμένους κανονισμούς, που θεωρούσαν ότι καθιστούσαν τελείως διαφορετικό το άθλημα που έπαιζε η μία χώρα σε σχέση με το άθλημα της άλλης.
Παρ’ όλα αυτά, η κυρίαρχη ομάδα της Σκωτίας εκείνη την εποχή, Κουίνς Παρκ, έλαβε την πρωτοβουλία να οργανώσει εκείνη τον αγώνα αυτόν, μιας και η σκοτσέζικη ομοσπονδία, μαζί με την πρώτη σκοτσέζικη διοργάνωση, το κύπελλο, θα καθυστερούσαν την εμφάνισή τους για ακόμα έναν χρόνο.
Ο αρχηγός της Κουίνς Παρκ, Ρόμπερτ Γκάρντνερ, ο οποίος επί χρόνια έπαιζε επιθετικός αλλά το 1872 το γύρισε σε τερματοφύλακα, ήταν αυτός που ανέλαβε το μεγαλύτερο μέρος των συνεννοήσεων με τον Άλκοκ.
Έπαιξαν σε γήπεδο κρίκετ για 20 λίρες
Η αναμέτρηση αποφασίστηκε να διεξαχθεί στις 30 Νοεμβρίου, ημέρα του Αγίου Ανδρέα. Η τοποθεσία θα ήταν η Γλασκώβη, όπου υπήρχαν δύο επιλογές. Η μία ήταν το γήπεδο της ομάδας ράγκμπι Γκλάσγκοου Ακαντέμικαλ, που προσφερόταν δωρεάν.
Δεύτερη επιλογή, το γήπεδο της ομάδας κρίκετ Γουέστ οφ Σκότλαντ, στο Πάρτικ δίπλα στη Γλασκώβη, για το οποίο έγιναν έντονες διαπραγματεύσεις.
Αρχικά, η ομάδα ζήτησε 10 λίρες μίσθωμα και σε περίπτωση που τα μικτά έσοδα ξεπερνούσαν τις 45 λίρες, ένα 50% των επιπλέον εσόδων μέχρι τις 65 λίρες και ένα ποσοστό 33% των εσόδων εάν ξεπερνούσαν τις 50 λίρες.
Η δεύτερη πρόταση ήταν 10 λίρες αρχικό μίσθωμα και εάν τα έσοδα έφταναν τις 50 λίρες, τότε ακόμα 10 λίρες, κάτι που τελικά προτιμήθηκε.
Το εισιτήριο του αγώνα κόστιζε ένα σελίνι, όσο κόστιζε και το εισιτήριο στον τελικό του πρώτου Κυπέλλου Αγγλίας στην ιστορία που διεξήχθη μερικούς μήνες νωρίτερα και το κατέκτησαν οι Γουόντερερς. Οι γυναίκες έμπαιναν δωρεάν στο γήπεδο και περίπου 2.500 άντρες φέρονται να πλήρωσαν εισιτήριο, με συνέπεια το κοινό να εκτιμάται στα 4.000 άτομα, αριθμός άκρως ικανοποιητικός για τα δεδομένα της εποχής και τη δημοφιλία του ποδοσφαίρου.
Έβαλαν αμυντικό στο τέρμα γιατί ήταν ο πιο αργός
Έναν χρόνο μετά από τον πρώτο αγώνα ράγκμπι μεταξύ Σκωτίας και Αγγλίας, που διεξήχθη επίσης σε γήπεδο κρίκετ, οι ποδοσφαιρικές ομάδες των δύο χωρών βρέθηκαν στο Χάμιλτον Κρεσέντ για το πρώτο διεθνές φιλικό στην ιστορία του αθλήματος.
Ο αγώνας ήταν προγραμματισμένος για τις 14:00 τοπική ώρα, ωστόσο άρχισε με καθυστέρηση 20 λεπτών λόγω ομίχλης.
Οι δύο αντίπαλοι είχαν αρκετές απουσίες. Οι Σκωτσέζοι δεν παρέταξαν την καλύτερη ομάδα τους, αφού οι Άρθουρ Κίνεϊρντ των Γουόντερερς και Χένρι Γουάφ Ρένι Τέιλγιορ των Ρόγιαλ Εντζινίερς δεν κατάφεραν να πραγματοποιήσουν το ταξίδι από την Αγγλία κι έτσι έκαναν το ντεμπούτο τους με τη χώρα το 1873.
Την ομάδα της Σκωτίας επέλεξε ο Γκάρντνερ και αποτελείτο από οκτώ παίκτες που ανήκαν και έπαιζαν στην Κουίνς Παρκ και άλλους τρεις που ανήκαν στον σύλλογο, αλλά είχαν μετακομίσει στην Αγγλία και αγωνίζονταν για άλλες ομάδες. Ένας εξ αυτών, ο Ρόμπερτ Σμιθ, εκ των ιδρυτών της Κουίνς Παρκ, ο οποίος ήταν ο μοναδικός Σκωτσέζος που είχε κάνει το ταξίδι στη Σκωτία για το φιλικό των δύο χωρών τον Νοέμβριο του 1870.
Μέχρι το 1872, μαζί με τον αδερφό του Τζέιμς, είχαν μετακομίσει στην Αγγλία όπου αγωνίζονταν με τη Σάουθ Νόργουντ, ωστόσο διατηρούσαν κάρτα μέλους της Κουίνς Παρκ. Οι δύο Σμιθ πρόκειται για τα πρώτα αδέρφια που αγωνίστηκαν σε διεθνές αγώνα.
Οι Άγγλοι ταξίδεψαν επίσης με πολλές απουσίες λόγω ασθενειών. Ο τερματοφύλακας Άλεξ Μόρτεν των Γουόντερερς ήταν μεταξύ των απόντων, με συνέπεια να παίξει στο τέρμα ο Ρόμπερτ Μπάρκερ, επειδή ήταν ο πιο μεγαλόσωμος κι ο πιο αργός παίκτης της ενδεκάδας και είχε εμπειρία από αγώνες ράγκμπι! Η πρώτη τροπαιούχος ομάδα της χώρας, οι κυπελλούχοι Αγγλίας Γουόντερερς, εκπροσωπήθηκαν μόνο από έναν παίκτη, ενώ η Όξφορντ Γιουνιβέρσιτι από τρεις.
Συνολικά, οι έντεκα παίκτες της Αγγλίας προήλθαν από εννέα διαφορετικές ομάδες, με αρχηγό τον Κάθμπερτ Όταγουεϊ της Όξφορντ Γιουνιβέρσιτι. Η επιλογή έγινε στις 14 Νοεμβρίου μεταξύ προεπιλογής 17 παικτών, από την Επιτροπή της FA, με τον γραμματέα Άλκοκ να έχει ισχυρή επιρροή.
Η εμφάνιση του Άγγλου Άρνολντ Κάιρκ Σμιθ βρίσκεται στο Εθνικό Μουσείο Ποδοσφαίρου
Διαιτητής ο ταμίας, επόπτες πρόεδρος και παίκτης
Διαιτητής του αγώνα ήταν ο Γουίλιαμ Κέι, επίτιμος ταμίας της Κουίνς Παρκ, επόπτης ο Χένρι Σμιθ, ο οποίος ήταν ο πρόεδρος της Κουίνς Παρκ, και έτερος επόπτης ο Άλκοκ, που λόγω τραυματισμού δεν μπορούσε να αγωνιστεί.
Στα παιχνίδια εκείνης της εποχής, συνηθιζόταν παράγοντες των ομάδων να διατελούν και διαιτητές, ενώ οι ομάδες άλλαζαν εστίες κάθε φορά που σκόραραν. Το ίδιο συνέβαινε και στο ημίχρονο, εάν το παιχνίδι ήταν στο 0-0.
Αυτό συνέβαινε για λόγους δικαιοσύνης, αφού πολλά γήπεδα δεν ήταν επίπεδα, όπως και αυτό στο Χάμιλτον Κρεσέντ, όπου η Σκωτία κέρδισε το στρίψιμο του νομίσματος, επιλέγοντας τη βόρεια εστία, η οποία ήταν ελαφρώς ανυψωμένη.
Οι Σκωτσέζοι φόρεσαν σκούρες μπλε φανέλες με ένα κόκκινο λιοντάρι ως έμβλημα, λευκές σκελέες, μπλε και άσπρες ριγωτές κάλτσες και κόκκινους σκούφους! Οι Άγγλοι φόρεσαν λευκές εμφανίσεις, με τρία λιοντάρια ως έμβλημα αριστερά στο στήθος και σκουρόχρωμες σκελέες.
Διάταξη 2-2-6 εναντίον 1-1-8
Οι γηπεδούχοι παρατάχθηκαν με δύο φουλ μπακ, όπως ονομάζονταν εκείνη την περίοδο οι στόπερ μιας ομάδας, δύο μπακ χαφ, που ήταν παίκτες που αγωνίζονταν μπροστά από τα στόπερ, και έξι επιθετικούς σε ένα 2-2-6.
Οι Άγγλοι επέλεξαν το καθιερωμένο τους 1-1-8, το οποίο τους προσέφερε πολλά γκολ μέχρι τότε, τόσο σε συλλογικό όσο και σε εθνικό επίπεδο.
Μάλιστα, με αυτό το σύστημα έπαιζαν και ένα πρώιμο τεχνητό οφσάιντ, αφού εκείνη την περίοδο ένας επιτιθέμενος έπρεπε να καλύπτεται από τρεις ποδοσφαιριστές και οι Άγγλοι ουσιαστικά είχαν μόλις δύο οπισθοχωρημένους παίκτες.
Δεν υπήρχε οριζόντιο δοκάρι, αλλά ταινία
Ο αγώνας δεν ήταν θεαματικός, αφού το γήπεδο ήταν πολύ βαρύ λόγω των τριών ημερών βροχής που είχαν προηγηθεί και το είχαν καταστρέψει. Οι Σκωτσέζοι ήταν ανώτεροι στο 1ο ημίχρονο, είχαν κάποιες ευκαιρίες και έπαιζαν ένα πρώιμο passing game, απόρροια και της ομοιογένειας που είχαν λόγω Κουίνς Παρκ.
Οι Άγγλοι ανέβασαν στροφές στο 2ο ημίχρονο, παίζοντας κυρίως ατομικά, με αρκετούς παίκτες να παίρνουν την μπάλα και να κάνουν ντρίμπλες, εφορμώντας προς την αντίπαλη εστία.
Η μεγαλύτερη στιγμή, πάντως, σημειώθηκε στο τέλος του 2ου ημιχρόνου για τη Σκωτία, όταν ο Ρόμπερτ Λέκι έπιασε ένα σουτ και το έστειλε εντός αγγλικού τέρματος. Παρ’ όλα αυτά, οι επόπτες συμφώνησαν ότι η μπάλα είχε πάει πάνω στην ταινία που αναπαριστούσε το όριο του ύψους αντί οριζοντίου δοκαριού (στη Σκωτία δεν υπήρχε ακόμα κανονισμός για να υπάρχει οριζόντιο δοκάρι και χρησιμοποιούσαν ταινίες) κι έτσι το γκολ δεν μέτρησε.
Άλλαξαν τερματοφύλακα στο 2ο ημίχρονο
Στα αξιοσημείωτα του αγώνα, οι αλλαγές τερματοφύλακα στο 2ο ημίχρονο. Ο Γκάρντνερ κάποια στιγμή φέρεται να άλλαξε θέση με τον Ρόμπερτ Σμιθ και πέρασε στην κορυφή για τη Σκωτία, ενώ προς το τέλος οι δύο συμπαίκτες άλλαξαν εκ νέου θέση.
Πιο επιβεβαιωμένη μοιάζει η αλλαγή της Αγγλίας στο 2ο μέρος, με τον 25χρονο Μπάρκερ, τον πιο γηραιό παίκτη της ενδεκάδας, να φεύγει από το τέρμα και τη θέση του να παίρνει ο 19χρονος Τζον Μέιναρντ, ο πιο νεαρός Άγγλος διεθνής στην ιστορία μέχρι εκείνο το χρονικό σημείο.
Το παιχνίδι ολοκληρώθηκε ισόπαλο 0-0 και η επόμενη φορά που οι δύο ομάδες απέτυχαν να σκοράρουν σε μεταξύ τους αγώνα ήταν το 1970 στο «Χάμντεν Παρκ», σχεδόν έναν αιώνα αργότερα.
Ο αγώνας εξελίχθηκε σε εισπρακτική επιτυχία, αφού η Κουίνς Παρκ κέρδισε 102 λίρες από τα εισιτήρια και τα έξοδα διεξαγωγής ανήλθαν σε 69 λίρες. Οι υπόλοιπες 33 λίρες αποταμιεύτηκαν μέχρι τη ρεβάνς στις 8 Μαρτίου 1873 στο Λονδίνο (ήττα με 2-4 για τη Σκοτία), για τα ταξίδια της οποίας καταβλήθηκαν 32 λίρες.
Φωτογράφος στον αγώνα δεν υπήρχε, πάντως, αφού οι διοργανωτές δεν τα βρήκαν στα χρήματα…
Η αναμέτρηση του 1872 στη Γλασκώβη παραμένει η πρώτη αναγνωρισμένη από τη FIFA διεθνής αναμέτρηση και διεξήχθη πριν από την ίδρυση της FIFA (1904), πριν από την ίδρυση της σκωτσέζικης ομοσπονδίας (1873), πριν από τη δημιουργία του σκωτσέζικου πρωταθλήματος (1890) και του κυπέλλου (1873), πριν από τη δημιουργία του αγγλικού πρωταθλήματος (1888) και φυσικά πολλές δεκαετίες πριν από την έλευση του ποδοσφαίρου στην Ελλάδα.
Πηγή: Sport Retro
