Του Γιάννη Ζωιτού
Στη δύση των 70s ο Ψυχρός Πόλεμος μεταξύ ΗΠΑ-ΕΣΣΔ περνούσε σε μια νέα ζώνη αντιπαραθέσεων. Η εισβολή των Σοβιετικών δυνάμεων στο Αφγανιστάν τον Δεκέμβριο του ’79 συνέθλιβε κάθε λέξη της αόρατης ανακωχής που οι δύο υπερδυνάμεις της μεταπολεμικής περιόδου είχαν σιωπηρά συνάψει και στις 23/1 του 1980 ο Αμερικανός πρόεδρος Τζίμι Κάρτερ κήρυσσε στο Κογκρέσο το περίφημο ‘δόγμα’ του έναντι οιασδήποτε απειλής κατά συμμάχων-συμφερόντων στη Μέση Ανατολή. Που συνεπακόλουθα έφερε το μποϊκοτάζ των Ολυμπιακών Αγώνων στη Μόσχα το καλοκαίρι του ίδιου χρόνου.
Αψηφώντας το τεταμένο κλίμα κατά τον πρώτο μήνα του νέου έτους, οι Σοβιετικοί είχαν στα μέσα του Φλεβάρη στείλει πλήρη σύνθεση στους 13ους Χειμερινούς που θα φιλοξενούνταν για 12 ημέρες στη Λέικ Πλάσιντ, στα ορεινά τμήματα της Νέας Υόρκης. Παρόλο που αμά τη αφίξη του αρχηγού της αποστολής στο ολυμπιακό χωριό εξέφρασαν δημοσίως τα έντονα παράπονά τους για το μέγεθος των κρεβατιών στους κοιτώνες και γενικά τις συνθήκες διαβίωσης, επέμεναν να λένε ότι “το μποϊκοτάζ δεν είναι είναι σωστό και καταστρέφει το ολυμπιακό κίνημα”. Ούτως ή άλλως για την κυβέρνηση Μπρέζνιεφ ήταν μια τρομερή ευκαιρία οι Σοβιετικοί αθλητές να κυριαρχήσουν επί αμερικανικού εδάφους, δεδομένου ότι πάντα ο αθλητισμός μετατρεπόταν σε επικοινωνιακό όχημα υπεροχής του συστήματος. Από τις παρυφές των βουνών Αντιροντάκ αποχώρησαν έχοντας αποσπάσει 22 μετάλλια. Τα 10 εκ των οποίων ήταν χρυσά, τα περισσότερα που είχε κατακτήσει χώρα (εκ των 37 που εκπροσωπήθηκαν) στη διοργάνωση.
Οι… Ρόκι του πάγου
Υπολόγιζαν σε τουλάχιστον ένα ακόμη: το χρυσό στο τουρνουά χόκεϊ επί πάγου των ανδρών, μια και η ομάδα του Βίκτορ Τιχόνοφ υπερασπιζόταν μια τρομακτική επίδοση 27 νικών σε 29 αγώνες από το 1960 που αρκέστηκε στο χάλκινο μετάλλιο των Αγώνων του 1960. Η τρομερή προπονημένη και πλήρως μονταρισμένη ομάδα απαρτιζόταν ως επί το πλείστον επαγγελματίες παίκτες και λαμπρά αστέρια της εποχής. Όπως ο Μπόρις Μιχάιλοφ και Βλαντιμίρ Μίσκιν ή ο Βλάντισλαβ Τρέτιακ και ο Βαλερί Χαρλάμοφ. Κανονικά θα έπρεπε να κυριαρχήσει μέχρι τέλους, όπως φάνηκε με το 5/5 του ομίλου και τα 51-11 τέρματα. Στο τουρνουά οι Αμερικανοί είχαν παραταχθεί με κολεγιόπαιδα και με την παράδοση εις βάρος του (12 σερί ήττες) δεν φάνταζαν ικανοί ν’ απειλήσουν το μεγάλο φαβορί, μολονότι στην πρώτη φάση είχαν καταφέρει δύο σπουδαία αποτελέσματα, νικώντας την Τσεχοσλοβακία και παίρνοντας ισοπαλία από τη Σουηδία. Όπως συνήθως συμβαίνει στον κινηματογράφο, οι φοιτητές του Χερμπ Μπρουκς πέτυχαν το ακατόρθωτο. Αν κι έχαναν 3-2, γύρισαν το ματς και επιβλήθηκαν 4-3. Συνδυαστικά δε με την επικράτηση επί των Φινλανδών στο επόμενο παιχνίδι τους φόρεσαν το χρυσό μετάλλιο.
Η τεράστια νίκη τους, αγωνιστική και επικοινωνιακή, επί των Σοβιετικών έμεινε στην ιστορία ως το ‘Θαύμα στον Πάγο’. Για τους Αμερικανούς είναι το πιο ιστορικό παιχνίδι χόκεϊ που διεξήχθη ποτέ. Στην επέτειο των 40 χρόνων το ESPN επαλήθευσε με αριθμούς το ασύλληπτο επίτευγμα, εστιάζοντας κατά κύριο λόγο στην τρομακτική εμφάνιση που είχε εκείνη την ημέρα ο τερματοφύλακας Τζιμ Κρεγκ, έχοντας σταματήσει 8/10 υψηλού κινδύνου επιθέσεις των Σοβιετικών, έχοντας αποκρούσει συνολικά 36/39 σουτ!
Το νικητήριο γκολ των χρυσών Ολυμπιονικών πέτυχε ο Ρίτζο Ερουζιόνι. Από ασίστ του Μαρκ Πάβελιτς. Ο τελευταίος είχε κατά την 4η Μαρτίου εντοπιστεί νεκρός στην κλινική που νοσηλευόταν κρατούμενος. Προ ημερών ολοκληρώθηκε η έρευνα των αρχών. Αυτοχειρία με ασφυξία από πλαστική σακούλα ανέφερε η έκθεση του ιατροδικαστή, ο οποίος είχε εξετάσει το άψυχο σώμα και μελετήσει τις συνθήκες του θανάτου. Στις 28/2 ο Πάβελιτς είχε συμπληρώσει 63 χρόνια ζωής. Μιας ζωής που (αποδείχθηκε ότι) δεν λάτρεψε ποτέ, παρά τη σχεδόν 12ετή επαγγελματική πορεία του και την αναγνώριση που κέρδισε ως ένας από τους ήρωες της βραδιάς της 22ας Φεβρουαρίου του 1980.
Μια ζωή που δεν έζησε
Ο Πάβελιτς, παιδί (Γιουγκοσλάβων τότε) Κροατών μεταναστών, γεννήθηκε την τελευταία ημέρα του Φλεβάρη του ’58 στο Ίβελεθ της Μινεσότα. Ή αλλιώς την ‘Πόλη του Χόκεϊ’. Το γιατί ασχολήθηκε με το σπορ δεν χρήζει περαιτέρω επεξήγησης. Ξεχώριζε βέβαια, ιδίως για τον τρόπο που χειριζόταν το pack με το μπαστούνι από πολύ μικρός. Μετά τον πανεπιστήμιο και το χρυσό ολυμπιακό μετάλλιο έπαιξε στην Ελβετία και επέστρεψε στις ΗΠΑ για να ενταχθεί στους Ρέιντζερς της Νέας Υόρκης, ακολούθως στους Μινεσότα Νορθ Σταρς κι από ‘κει στους Σαρκς του Σαν Χοζέ. Τα είχε όλα.
Όχι ακριβώς. Έφηβος ακόμα είχε δολοφονήσει άθελά του έναν 15χρονο γείτονά του και φίλο της αδερφής του. Τον είχε πυροβολήσει στο κεφάλι στη διάρκεια κυνηγιού, πιστεύοντας ότι είναι θήραμα που κινείται στους θάμνους. Απεβίωσε την ίδια ημέρα από το τραύμα. Ο Πάβελιτς συγκλονίστηκε και άρχισε να κλείνεται στον εαυτό του. Στο πανεπιστήμιο δεν έκανε παρέες, ως επαγγελματίας στους Ρέιντζερς ήταν απόμακρος. Προτιμούσε ν’ απομονώνεται, να μην ακολουθεί τους άλλους. Ως ολυμπιονίκης αρνήθηκε την πρόσκληση από τον Λευκό Οίκο, δεν του άρεσε ούτως ή άλλως η βαβούρα και τα πολλά φώτα της Νέας Υόρκης. Τον γέμιζε να γρατζουνά την κιθάρα του, σαν τον Κιθ Ρίτσαρντ των Ρόλινγκ Στόουνς.
Παντρεύτηκε για πρώτη φορά το 1985, τη Φινλανδή Σούε Κόσκι, κι απέκτησε μια κόρη, την Τάρια. Στα πέντε χρόνια οι σύντροφοι υπέγραψαν το διαζύγιο. Η δεύτερη φορά σε τελετή αιώνιας πίστης ήταν το 1994, όταν νυμφεύτηκε την Κάρα Μπούρματσουκ. Τους χώρισε ο θάνατος. Της. Τον Σεπτέμβριο του 2012 έπεσε από το μπαλκόνι του σπιτιού τους και σκοτώθηκε ακαριαία. Ατύχημα πέρασε στα αρχεία. Το 2014 έλαβε την απόφαση να πουλήσει ό,τι πολυτιμότερο τού είχε αφήσει η καριέρα του: το χρυσό μετάλλιο του. Δικαιολογήθηκε λέγοντας ότι φοβόταν μήπως το κλέψουν ή καεί το σπίτι. Αποκόμισε σε δημοπρασία 262.900 δολάρια και χάρισε τα μισά στη μοναχοκόρη του “για να κάνει ένα βήμα μπροστά στη ζωή της”.
Το όνομά του επανήλθε στην επικαιρότητα τον Αύγουστο του 2019, όταν συνελήφθη με τις κατηγορίες της επίθεσης σε φίλο του, κατοχή-χρήση σχεδόν αυτοσχέδιου, μη δηλωμένου κυνηγητικού όπλου με κατεστραμμένο τον σειριακό αριθμό. Ο Τζέιμς Μίλερ, 63 ετών, τον είχε καταγγείλει για σωματικές βλάβες με μεταλλικό σωλήνα, αφού είχαν επιστρέψει από το ψάρεμα. Τον χτύπησε γιατί πίστευε ότι του είχε ρίξει κάτι στο ποτήρι της μπύρας. Το θύμα διεκομίσθη στο νοσοκομείο με δύο ραγισμένα πλευρά, κάταγμα σπονδύλου και μώλωπες σε χέρια-πλάτη. Η αδερφή του Πάβελιτς υποστήριξε ενώπιων των αρχών ότι ο Μαρκ έπασχε από χρόνια τραυματική (CTE) εξαιτίας χτυπημάτων στο κεφάλι κατά τη διάρκεια της καριέρας του. Η νόσος, κατά τους ειδικούς, εκδηλώνονται με τα συμπτώματα της κατάθλιψης, των τάσεων αυτοκτονίας, της επιθετικότητας, των πονοκεφάλων και των κενών μνήμης. Οι οικογένειες πολλών αθλητών έχουν προσφύγει για την καταβολή αποζημιώσεων για τους οικείους τους που υποφέρουν.
Ο δικαστής που είχε οριστεί να διευθύνει τη διαδικασία διέταξε αναβολή και την εξέτασή του από ψυχιάτρους. Διεγνώσθη πως ήταν ψυχικά άρρωστος και εν μέρει επικίνδυνος. Αμερικανικές πηγές με πρόσβαση στην υπόθεση ανέφεραν ότι ο Πάβελιτς υπέφερε από ψευδαισθήσεις, παράνοια και ήπια νευρογνωστική διαταραχή, απόρροια των επαναλαμβανόμενων χτυπημάτων που είχε δεχθεί στο κεφάλι. Δόθηκε εντολή να νοσηλευτεί άμεσα σε ειδική κλινική και να παρακολουθείται. “Ίσως τώρα λάβει τη βοήθεια που έχει ανάγκη”, έλεγε ανακουφισμένη η αδερφή του σε συνέντευξη που είχε παραχωρήσει σε τοπική εφημερία. Μάλλον δεν πρόλαβε να βοηθηθεί. Όχι όσο θα έπρεπε. Ο άνθρωπος που έζησε το ‘Θαύμα στον Πάγο’ βυθίστηκε μέσα σ’ αυτόν. Ή μάλλον σε μια πλαστική σακούλα.
Πηγή: Contra
