Του Αντώνη Κεραμιδά
Βρέθηκα προχθές στο γυμναστήριο ενόργανης της Μίκρας συνομιλώντας με νέους προπονητές για τα καθημερινά προβλήματα που αντιμετωπίζουν με τους αθλητές τους σε ηλικίες που βρίσκονται υπό διαμόρφωση και μέσα σε μια ελληνική κοινωνία που απαιτεί πλέον πολλά από τις νέες γενιές.
Το καθημερινό αγχωτικό περιβάλλον που περιβάλλει τις σημερινές οικογένειες της πατρίδας μας δεν θα μπορούσε να μην επηρεάσει τη ψυχολογία των αθλητών και κατ΄ επέκταση την απόδοσή τους μέσα στο γυμναστήριο. Η ισχυρή αυτοπεποίθηση θα μπορούσε να δημιουργήσει μια ασπίδα προστασίας στα παιδιά αυτά που καλούνται να ανταπεξέλθουν σε καθημερινά προγράμματα εντός και εκτός γυμναστηρίου που επηρεάζουν και εμπλέκουν πολλούς ανθρώπους. Το ποιες δυνάμεις κρύβονται πίσω από μια ισχυρή αυτοπεποίθηση ενός ατόμου είναι γνωστό. Η έλλειψη αυτοπεποίθησης στη γυμναστική είναι μια κατάσταση που συναντάται συχνά μέσα στα προπονητήρια και μπορεί να επηρεάσει σημαντικά την απόδοση των αθλητών, ακόμη και αυτών που χαρακτηρίζονται ταλέντα. Τι μπορεί να οδηγήσει τον αθλητή σε απώλεια της αυτοπεποίθησης; Κυρίως ο φόβος για την αποτυχία, ο οποίος μπορεί να οδηγήσει έναν αθλητή σε απογοητευτικά αλλά και επικίνδυνα αποτελέσματα.
Πως ορίζουμε την αυτοπεποίθηση. Είναι το άθροισμα όλων των θετικών και αρνητικών εμπειριών στη ζωή του αθλητή που σχετίζεται (συνειδητά ή υποσυνείδητα) με την απόδοση. Ο αθλητής, πρέπει να είναι σε θέση να ελέγχει την ψυχική του κατάσταση, να απαλείφει τις αρνητικές νοητικές εικόνες και να ενισχύει τις θετικές.
Η προπόνηση στη γυμναστική, δεν αφορά μόνο τη σωματική ανάπτυξη και πρόοδο, αλλά περιλαμβάνει και την ικανότητα να βοηθά τους αθλητές να χτίσουν την αυτοπεποίθηση που απαιτείται προκειμένου να ανταπεξέλθουν στις καθημερινές σκληρές προπονήσεις και αγωνιστικές τους υποχρεώσεις οι οποίες είναι δυσκολότερες συνήθως από άλλα αθλήματα. Από τα πρώτα σημάδια μειωμένης ή έλλειψης αυτοπεποίθησης που θα διακρίνουμε στον αθλητή, χρειάζεται να ανιχνεύσουμε την αιτία, συζητώντας και ρωτώντας τον:
Είναι ο φόβος τραυματισμού ή και της αποτυχίας; Είναι η πίεση για την τελειότητα στην εκτέλεση των ασκήσεων και προγραμμάτων; Η έλλειψη αυτοπεποίθησης συνδέεται μήπως γενικά με τη ζωή του αθλητή, ή αφορά αποκλειστικά τη προπόνηση;
Η λύση πάντως, εξαρτάται άμεσα από τον λόγο έλλειψης εμπιστοσύνης.
Μια πρόσφατη πτώση για παράδειγμα σε μια άσκηση μπορεί να οδηγήσει στο φόβο μιας άλλης πτώσης. Κάποιος πόνος ή τραυματισμός ή φόβος μπορεί να ρίξει ψυχολογικά κάποιον αθλητή. Ακόμη και η ρίξη στη σχέση με άλλους αθλητές της ομάδας μπορεί να επηρεάσει την αυτοπεποίθηση του αθλητή. Υπάρχουν πολλοί τρόποι βελτίωσης της αυτοπεποίθηση των αθλητών: Το gymnasticszone.com, μια από τις μεγαλύτερες πηγές πληροφόρησης πάνω στα θέματα γυμναστικής προτείνει ορισμένες λύσεις οικοδόμησης εμπιστοσύνης των αθλητών απο τις οποίεςς επέλεξα και εμπλούτισα ορισμένες και τις παραθέτω.
Η επίδραση της ομάδας
Ο κάθε αθλητής αποτελεί μια σημαντική ατομικότητα μέσα στην ομάδα γυμναστικής. Όταν όλη η ομάδα ακολουθεί τον προγραμματισμό του προπονητή πάνω στο γενικό πλάνο της προπόνησης, τότε όλο αυτό συνεισφέρει σημαντικά στην οικοδόμηση αυτοπεποίθησης του κάθε αθλητή ξεχωριστά διότι αντιλαμβάνεται την συνέπεια, την οργάνωση και τη σοβαρότητα γενικά της προπόνησης.
Η συμμετοχή των γονέων
Το πιο σημαντικό πράγμα που μπορούν να προσφέρουν οι γονείς στους παιδιά τους, είναι η αγάπη άνευ όρων. Η άνευ όρων αγάπη, σε σχέση με τη γυμναστική, σημαίνει ότι οι αθλητές γνωρίζουν και καταλαβαίνουν ότι οι γονείς τους αγαπούν, ανεξάρτητα από το πόσο καλά αποδίδουν στη γυμναστική. Αν οι αθλητές σκέφτονται ότι οι γονείς τους θα τους αγαπούν λιγότερα αν δεν «κερδίσουν» ή δεν εκτελέσουν καλά, τότε σίγουρα οι γονείς δεν έχουν καταφέρει να δώσουν το απαραίτητο υπόβαθρο στήριξης. Η άνευ όρων αγάπη και στήριξη δίνει στους αθλητές μια βασική ψυχολογική βάση αυτοπεποίθησης με την οποία θα αντιμετωπίσουν τη γυμναστική.
Συνθήκες γυμναστηρίου
Πολλές φορές, οι αθλητές νιώθουν σιγουριά γι΄ αυτό που κάνουν με βάση τις συνθήκες που επικρατούν μέσα στο γυμναστήριο που προπονούνται. Είναι τα όργανα συμβατά με τα σύγχρονα όργανα που χρησιμοποιούνται σε χώρες με δυνατό ανταγωνισμό; Υπάρχει μέσα στο γυμναστήριο ο κατάλληλος φωτισμός, ίσως οι αφίσες με τα πρόσωπά τους, με τα μετάλλιά τους ώστε να εμπνέονται ψυχολογικά; Ο χρόνος προπόνησης επαρκεί ώστε να αισθάνονται πως έχει βγει κανονικά το καθημερινό τους πρόγραμμα;
Καλλιέργεια κλίματος μέσα στην ομάδα.
Οι προπονητές χρειάζεται να δίνουν τον τόνο για μια ενωμένη ομάδα στην οποία θα καλλιεργείται η θετική ενίσχυση του κάθε αθλητή. Αγκαλιές, ζεστές χειραψίες και αληθινά χαμόγελα μεταξύ των αθλητών που επαναλαμβάνονται στις καθημερινές προπονήσεις, αποτελούν μια πολύ καλή μέθοδο ενίσχυσης της αυτοπεποίθησης τους.
Το ενδιαφέρον για τη ζωή του αθλητή έξω από το γυμναστήριο
Ο έξυπνος προπονητής θα προσπαθήσει να εκμαιεύσει πληροφορίες για τη ζωή του αθλητή έξω από το γυμναστήριο, όπως για παράδειγμα πώς περνά με την οικογένειά του, για άλλα ενδιαφέροντά και δραστηριότητές του. Είναι σημαντικό επίσης να φαίνεται στους αθλητές, πως ο προπονητής θυμάται καλά αυτές τις πληροφορίες και δείχνει ενδιαφέρον. Με αυτόν τον τρόπο, τα παιδιά που αντιλαμβάνονται πως ο προπονητής τους ενδιαφέρεται γι΄ αυτούς ως άτομα και όχι μόνον ως αθλητές, νιώθουν περισσότερη αυτοπεποίθηση.
Θετική προπόνηση
Συνήθως οι προπονητές τείνουν ν΄ ασκούν συνεχή κριτική στους αθλητές τους μέσα στη προπόνηση, κάτι που μπορεί να χει θετικό αποτέλεσμα αλλά για ένα μικρό διάστημα μόνον. Όταν ο αρνητικός τόνος της κριτικής επαναλαμβάνεται συνεχώς για μεγάλο χρονικό διάστημα, τότε υποσυνείδητα δημιουργούνται αντίθετα αποτελέσματα και κατευθύνουν τον αθλητή να αισθάνεται λιγότερο σίγουρος για τον εαυτό του. Όλη η αρνητική επικοινωνία από προπονητές, συναθλητές και γονείς, λεκτική ή μη λεκτική, έχει κάποιο βαθμό αρνητικής επίδρασης στους αθλητές. Η κριτική, η οποία εξ ορισμού είναι μια αρνητική μορφή επικοινωνίας, φαίνεται έχει επίπτωση στην εμπιστοσύνη του αθλητή, όταν επαναλαμβάνεται για πολλά χρόνια.
Μακροπρόθεσμα, η αληθινή εμπιστοσύνη στη γυμναστική δημιουργείται πολύ καλύτερα από τη θετική ενίσχυση. Δυστυχώς είναι ευκολότερο για όλους (προπονητές , γονείς, κόσμος) να εστιάζουν πάνω στα λάθη των αθλητών. Θα έπρεπε φυσικά με την ίδια ευκολία, κυρίως οι προπονητές να εστιάζουν στο τι κάνουν σωστά οι αθλητές. Η προπόνηση με θετική παρότρυνση (αναγνωρίζοντας τις καλές προσπάθειες, επιβραβεύοντας συμπεριφορές και δίνοντας συγχαρητήρια για καλές επιδόσεις), οικοδομεί σημαντικά την αυτοπεποίθηση των αθλητών.
Αν οι προπονητές ξοδέψουν περισσότερο χρόνο στο να κατανοήσουν και να αναγνωρίσουν τι κάνουν οι αθλήτριες σωστά, τότε θα ανακαλύψουν αθλητές μπροστά τους, πρόθυμους να δοθούν ολοκληρωτικά στη προπόνηση με μεγάλη αυτοπεποίθηση
Αφήστε να κάνουν λάθη
Η συνεχής αρνητική προπόνηση δημιουργεί προβλήματα στους αθλητές που προσπαθούν συνεχώς να αποφύγουν λάθη. Αυτή η ατμόσφαιρα δημιουργεί έντονο ψυχολογικό βάρος στον αθλητή ο οποίος πιέζεται να αποφύγει κάποιο λάθος και στη συνέχεια φοβάται μήπως επικριθεί από τον προπονητή του. Οι αθλητές χρειάζεται να γνωρίζουν πως, τα λάθη είναι μέρος της όλης διαδικασίας της προπόνησης, και πως μαθαίνουν μέσα από αυτά. Εννοείται πως δεν πρέπει να επαναλαμβάνονται συνεχώς τα λάθη, αλλά, πολλές φορές μέσα από αυτά επέρχεται η πρόοδος όταν ο αθλητής νιώθει ελεύθερος να εκτελεί με άνετη ψυχολογία.
Ορθες προσδοκίες
Ο κάθε αθλητής της κάθε ομάδας χρειάζεται να γνωρίζει την θέση του μέσα σ΄αυτή και σε τι αγωνιστική κατάσταση βρίσκεται, σε σχέση με άλλους αθλητές άλλων ομάδων, ακόμη σε διεθνές επίπεδο. Η καλλιέργεια προσδοκιών από τον προπονητή με βάση λανθασμένες εκτιμήσεις που δεν ανταποκρίνονται στις επιδόσεις των αθλητών, δημιουργεί αρνητικά αποτελέσματα και μειωμένη αυτοπεποίθηση όταν τελικά οι αθλητές έρχονται αντιμέτωποι με την πραγματικότητα (αγώνες – αποτελέσματα).
Η ευθύνες των προπονητών
Όταν ο προπονητής αναλαμβάνει την ευθύνη για τ΄αποτελέσματα των αθλητών του χαίρει εκτίμησης και σεβασμού απ όλους. Μετακινώντας ο προπονητής την ευθύνη πάνω στους αθλητές, κατηγορώντας τους για διάφορα, όπως, τεμπελιά, ανικανοτητα, έλλειψη θέλησης και οτιδήποτε άλλο, είναι ότι χειρότερο. Κανένα πρόγραμμα δεν μπορεί να εκτελεστεί απόλυτα τέλεια. Η κάθε προσπάθεια όμως του προπονητή να μεταφέρει την ευθύνη στον αθλητή του, δείχνει και τη ποιότητα του χαρακτήρα του. Αυτό φυσικά, ωθεί τους αθλητές να άρουν κάθε σεβασμό προς το πρόσωπό του, τον οποίο είχε κερδίσει και να χάσουν την εμπιστοσύνη τους σε αυτόν, που υποτίθεται τους στηρίζει συναισθηματικά. Επιπλέον, αυτός ο τύπος συμπεριφοράς του «ηγέτη», αφαιρεί καθε αυτοπεποίθηση σε κάθε αθλητή αλλά και συνολικά στην ομάδα.
Η αλήθεια είναι πως ο προπονητής χρειάζεται να είναι αρκετά πληροφορημένος πάνω στα θέματα αυτά διότι, τα βήματα του αθλητή και αθλήτριας μέσα στον κόσμο της γυμναστικής και η αυτοπεποίθηση την οποία θα αναπτύξει ή θα μειώσει, έχει άμεση επίπτωση στη ζωή του, στην καθημερινότητά του έξω από το γυμναστήριο μέχρι την ενηλικίωσή του. Η επένδυση σε γνώση και φιλοσοφική σκέψη με την οποία θα οδηγεί τους αθλητές του, ιδίως στην Ελλάδα όπου ο πρωταθλητισμός δεν χαίρει της ανάλογης εκτίμησης και φροντίδας, θα πρέπει να αποτελεί προτεραιότητα για κάθε συνειδητοποιημένο προπονητή, ο οποίος, ίσως να μη καταφέρει τελικά να αναδείξει μεγάλους αθλητές, αλλά τουλάχιστον θα έχει καταφέρει δομήσει πετυχημένες προσωπικότητες.
O Αντώνης Κεραμιδάς είναι φωτογράφος χορού και γυμναστικής, πρώην αθλητής και ομοσπονδιακός προπονητής Ενόργανης Γυμναστικής ανδρών, εκπαιδευτικός Φυσικής Αγωγής και κάτοχος μεταπτυχιακού διπλώματος στη Διοίκηση Επιχειρήσεων (ΜΒΑ). Αρθρογραφεί και σχολιάζει πάνω σε θέματα που άπτονται της εξέλιξης της Γυμναστικής σε τεχνικό και διοικητικό επίπεδο.
