Του Δημήτρη Χατζή
Έτσι χαρακτήρισε ο Eduardo Galeano, ο σπουδαίος Ουρουγουανός συγγραφέας και φανατικός ποδοσφαιρόφιλος, τον αγώνα μπαράζ της Χιλής με την Σοβιετική Ένωση το 1973 για την πρόκριση στο Παγκόσμιο Κύπελλο της Δυτικής Γερμανίας. Οι Χιλιανοί, που συμμετείχαν στην προκριματική ζώνη της Νότιας Αμερικής θα έπαιζαν για το «εισιτήριο» στο Παγκόσμιο Κύπελλο με τους Σοβιετικούς που είχαν τερματίσει πρώτοι στον 9ο προκριματικό όμιλο της ευρωπαϊκής ζώνης. Το πρώτο ματς είχε οριστεί να γίνει στη Μόσχα στις 26 Σεπτεμβρίου του 1973 και η ρεβάνς στο Santiago στις 21 Νοεμβρίου. Δυστυχώς, ο Augusto Pinochet είχε άλλη άποψη…
Στις 11 Σεπτεμβρίου, δυο εβδομάδες πριν από το ματς στη Μόσχα, συνέβησαν τα γνωστά γεγονότα με την ανατροπή και τον τραγικό θάνατο του Salvador Allende. Ο δημοκρατικά ελεγμένος Μαρξιστής πρόεδρος ανατράπηκε από τον Augusto Pinochet ο οποίος επέβαλε στρατιωτική χούντα. Το Estadio Nacional de Chile μετατράπηκε πάραυτα σε στρατόπεδο συγκέντρωσης των αντιφρονούντων. Τα αποδυτήρια έγιναν κελιά και το ποδηλατοδρόμιο άλλαξε σε αίθουσα ανακρίσεων.
«Κάθε μέρα άφηναν ελεύθερους 20, 50 ανθρώπους. Φώναζαν τα ονόματα τους από τα μεγάφωνα. Τους ανάγκαζαν να υπογράψουν ένα έγγραφο με το οποίο αναγνώριζαν πως δεν είχαν υποστεί κακομεταχείριση στο Στάδιο, παρόλο που κάποιοι από αυτούς είχαν εμφανή σημάδια από τους ξυλοδαρμούς και τα βασανιστήρια. Όλοι υπέγραφαν. Ήταν το τίμημα που έπρεπε να πληρώσεις. Περιμέναμε να ακούσουμε και εμείς τα ονόματα μας, παρότι ήμασταν ένοχοι επειδή υπερασπιστήκαμε το νόμιμο καθεστώς», είπε αρκετά χρόνια μετά ο Gregorio Meyo Barrales, κυβερνήτης της επαρχίας του Puente Alto. Υπολογίζεται ότι μόνο μεταξύ του Σεπτεμβρίου και του Νοεμβρίου του 1973, 12.000 άνθρωποι ήταν φυλακισμένοι στο Στάδιο.
Και το ποδόσφαιρο;
Η τραγική ειρωνεία είναι πως ανήμερα του πραξικοπήματος, στις 11/9, η εθνική ομάδα της Χιλής θα είχε συγκέντρωση στο προπονητικό κέντρο «Juan Pinto Duràn» για να κανονίσουν τα της αποστολής στη Μόσχα, η οποία φυσικά δεν έγινε ποτέ…
«Όταν φτάσαμε, ο προπονητής μας Luis Álamos μας είπε να γυρίσουμε στα σπίτια μας. Έπρεπε λοιπόν να επιστρέψω στο ξενοδοχείο και στο δρόμο οι στρατιώτες με σταμάτησαν 10 φορές. Απέφυγα τη σύλληψη μόνο και μόνο γιατί είχα την τσάντα που έγραφε «Εθνική ομάδα Χιλής», θυμάται ο Eduardo Herrera, ο αριστερός μπακ εκείνης της ομάδας.
Στο μεταξύ, αρκετοί συμπαίκτες του, όπως οι Carlos Caszely και Leonardo Véliz, ήταν γνωστοί για τα σοσιαλιστικά τους φρονήματα και φοβόντουσαν για την ασφάλεια των οικογενειών τους. Υπήρχαν παράλληλα πολλές αμφιβολίες για το αν θα γινόταν το ματς στη Μόσχα, καθώς η χούντα είχε απαγορέψει τα ταξίδια στο εξωτερικό. Έτσι ανέλαβε δράση ο Jacobo Elo, γιατρός της Εθνικής ομάδας, ο οποίος τύχαινε να κουράρει και τον αρχηγό του Γενικού Επιτελείου Αεροπορίας της Χιλής, τον στρατηγό Gustavo Leigh. Ο Elo έπεισε τον Leigh πως «η εθνική ομάδα θα ήταν η καλύτερη διαφήμιση του καθεστώτος στη Μόσχα» και εν τέλει ο Pinochet και οι συν αυτώ έδωσαν την άδεια στην ομάδα να πάει στη Ρωσία για τον αγώνα μπαράζ. Με μία ρητή εντολή: «Αν μιλήσετε, οι οικογένειες σας θα υποστούν τις συνέπειες»!
Στο μεταξύ, το κλίμα ανάμεσα στις δυο χώρες ήταν τεταμένο, καθώς η Σοβιετική Ένωση διέκοψε τις διπλωματικές της σχέσεις με τη Χιλή, μετά την εγκαθίδρυση της χούντας από τον Pinochet. Ενδεικτικό του ψυχροπολεμικού κλίματος ήταν πως στο αεροδρόμιο της Μόσχας, δύο Χιλιανοί παίκτες παρέμειναν ώρες στα κρατητήρια του Sheremetyevo, λόγω «ανακριβειών στις φωτογραφίες του διαβατηρίου». Στον αγώνα, που έγινε στο στάδιο Lenin, οι Σοβιετικοί ήταν πολύ ανώτεροι αλλά η Χιλή με «νύχια και με δόντια» κατάφερε να πάρει ισοπαλία 0-0, καθώς και ο διαιτητής έβαλε το χεράκι του…
«Ευτυχώς, ο διαιτητής πρέπει να ήταν σφόδρα… αντικομουνιστής. Μαζί με τον πρόεδρο της ομοσπονδίας, Francisco Fluxa, τον είχαμε πείσει πως δεν έπρεπε να χάσουμε στη Μόσχα και η αλήθεια είναι πως μας βοήθησε σημαντικά», ομολόγησε μετά από ο χρόνια ο Hugo Gasc, ο μοναδικός Χιλιανός δημοσιογράφος που είχε ακολουθήσει την αποστολή.
Μεγάλο ζήτημα προέκυψε φυσικά και με τον επαναληπτικό , ο οποίος ήταν προγραμματισμένος για τις 21 Νοεμβρίου στο Estadio Nacional de Chile. Ο Pinochet έκανε φυσικά ό,τι μπορούσε για να μη μαθευτεί πως το Στάδιο είχε γίνει «κολαστήριο», αλλά οι φήμες στο εξωτερικό έδιναν και έπαιρναν. Η ποδοσφαιρική ομοσπονδία της Χιλής πρότεινε στις αρχές να αλλάξει η έδρα και το ματς να διεξαχθεί στο Sausalito, αλλά η χούντα ήταν ανένδοτη. Το ματς έπρεπε να γίνει στο Estadio Nacional de Chile για να δείξουν στο κόσμο πόσο ήσυχη και ειρηνική είναι η πρωτεύουσα…
«Οι στρατιωτικοί μας έλεγαν να πούμε πως το Στάδιο ήταν απλά ένα κέντρο διεκπεραίωσης για ανθρώπους που δεν είχαν έγγραφα ταυτότητας», διηγούταν μετά από χρόνια ο Fluxa. «Μίλησα στον στρατηγό Leigh για την αλλαγή της έδρας και μου εξήγησε ότι με άνωθεν εντολές δεν μπορεί να γίνει πουθενά αλλού ο αγώνας. Ή θα γίνει στο Εθνικό Στάδιο ή πουθενά»!
Οι Σοβιετικοί έκαναν επίσημη διαμαρτυρία, αιτούμενοι να γίνει η ρεβάνς σε ουδέτερο γήπεδο, επικαλούμενοι «ηθικούς λόγους» λόγω των τραγικών συμβάντων στο Εθνικό Στάδιο. Κάπου εκεί άρχισε η παρωδία, καθώς η F.I.F.A. τον Οκτώβριο «αναγκάστηκε» να στείλει μια επιτροπή με τον αντιπρόεδρο Abilio de Almeida και τον γενικό γραμματέα της Helmut Kaiser για να εξετάσουν ιδίοις όμμασι το τι γίνεται στο Σαντιάγκο.
Η χούντα έκανε ότι μπορούσε για να αποδείξει ότι το Στάδιο δεν είχε χρησιμοποιηθεί σαν στρατόπεδο συγκέντρωσης, παρότι ακόμα υπήρχαν κρατούμενοι (!) και τα κατάφερε… Είτε οι άνθρωποι της F.I.F.A. με κάποιο τρόπο πείστηκαν, είτε κατάλαβαν αλλά έκαναν τα στραβά μάτια, το θέμα είναι πως δόθηκε το πράσινο φως να διεξαχθεί κανονικά το ματς στο Santiago, γράφοντας στα παλιά τους τα παπούτσια τα ανθρώπινα δικαιώματα.
«Η έκθεση που θα υποβάλουμε στις αρχές θα είναι μια αναφορά των όσων έχουμε δει: πλήρης ηρεμία», ανέφεραν οι επιτελείς της Παγκόσμιας Συνομοσπονδίας σε μια συνέντευξη Τύπου στο Santiago, παρουσία του Υπουργού Άμυνας της Χιλής.
Μ` αυτά και μ` αυτά, οι Σοβιετικοί αρνήθηκαν οριστικά να ταξιδέψουν στο Santiago. Σύμφωνα με τη σπέκουλα του τότε σοβιετικού Τύπου υπήρχε μια συνομωσία εναντίον τους από τον πρόεδρο της F.I.F.A., Stanley Rous. Ο Άγγλος Rous, έλεγαν οι Σοβιετικοί, δεν πίεσε τους Χιλιανούς να αλλάξουν έδρα, όπως είχε κάνει για λόγους ασφαλείας στο ματς της Βόρειας Ιρλανδίας με τη Βουλγαρία, επειδή ήλπιζε πως αν το ματς γινόταν στο Santiago, οι σοσιαλιστικές χώρες θα έκαναν μποϊκοτάζ στη διοργάνωση και έτσι θα συμμετείχε και η Αγγλία που είχε αποκλειστεί στα προκριματικά!
Επισήμως, η Σοβιετική Ένωση αρνήθηκε να γίνει το ματς στο Estadio Nacional de Chile επικαλούμενοι «ανθρωπιστικούς λόγους». Ως συνήθως πάντως η αλήθεια βρίσκεται κάπου στη μέση…
«Η άρνηση μας να παίξουμε με αντιπάλους τους παίκτες μιας χώρας που είχε καταληφθεί από τον δικτάτορα Pinochet ήταν λιγότερο μια ένδειξη υποστήριξης στους αντιφρονούντες και περισσότερο υπερίσχυσε το γεγονός πως η Κεντρική Επιτροπή του Κουμουνιστικού Κόμματος φοβήθηκε πως θα χάναμε», είπε μετά από χρόνια σε συνέντευξη του ο τότε διεθνής αμυντικός της Σπαρτάκ Μόσχας, Evgeny Lovchev.
Στην ίδια συνέντευξη ο Lovchev τόνισε πως ο τότε προπονητής της ομάδας, Yevgeny Goryansky, αρνήθηκε να υποσχεθεί στην ηγεσία του Κουμουνιστικού Κόματος πως η ομάδα θα έπαιρνε σίγουρα τη νίκη. Αν η Σοβιετική Ένωση είχε νικήσει στο πρώτο ματς και είχε πιο πολλές πιθανότητες για την πρόκριση, θα πήγαινε κανονικά να παίξει, είπε ο Lovchev. Όμως οι Σοβιετικοί φοβούμενοι πως μια πιθανή ήττα και αποκλεισμός θα έπληττε ανεπανόρθωτα το πρεστίζ της χώρας, αποφάσισαν να μην κατέβουν καθόλου.
Ο θλιβερός επίλογος γράφτηκε στις 21 Νοεμβρίου στο Estadio Nacional de Chile την ημέρα που επρόκειτο να γίνει το μπαράζ. Βέβαια, ήταν ήδη γνωστό πως η Σοβιετική Ένωση δεν θα κατέβει και η Χιλή θα έπαιρνε τη νίκη και την πρόκριση στα «χαρτιά». Η χούντα ανάγκασε τους παίκτες σε έναν «αγώνα» παρωδία με τους ποδοσφαιριστές να σκοράρουν σε κενές εστίες τρεις φορές για να έρθει το σκορ 3-0! Προκειμένου όμως το καθεστώς να προσφέρει «άρτο και θεάματα» στους 18.000 φιλάθλους που είχαν πάει στο γήπεδο εκείνη τη μέρα, είχε προγραμματίσει μετά το ματς παρωδία ένα κανονικό φιλικό με τη βραζιλιάνικη Santos, όπου οι Χιλιανοί συνετρίβησαν με 5-0…
Το ποδόσφαιρο έγινε έρμαιο στα χέρια ενός απάνθρωπου καθεστώτος, στα κελεύσματα των πολιτικάντηδων της Σοβιετικής Ένωσης και με τις ευλογίες φυσικά της F.I.F.A. που έκανε τον «Πόντιο Πιλάτο», στην καλύτερη περίπτωση, αλλά ουσιαστικά ήταν το ίδιο συνένοχη. Ή μήπως νομίζει κανείς πως τώρα έχουν αλλάξει τα πράγματα;
Πηγή: Otherside Football
