Η ιστορία του Παγκοσμίου Κυπέλλου: Βραζιλία 1950

Του Γρηγόρη Δημακάκου

Η υφήλιος προσπαθούσε να επουλώσει τις πληγές της από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, ο οποίος άφησε πίσω του εκατομμύρια αδικοχαμένους ανθρώπους και τεράστιες υλικές καταστροφές.

Η ΦΙΦΑ συνεδρίασε το 1946 στο Λουξεμβούργο και αποφάσισε να δώσει το χρίσμα της διεξαγωγής του Παγκοσμίου Κυπέλλου 1950 στη Βραζιλία, σε μια χώρα με μεγάλη παράδοση, που διέθετε τις υποδομές και κυρίως είχε βγει σχεδόν αλώβητη από τον πόλεμο.

Άλλωστε, ήταν η σειρά της Νότιας Αμερικής να αναλάβει τη διοργάνωση μετά τα δύο συνεχόμενα τουρνουά, που διεξήχθησαν στην Ευρώπη πριν το 1940.

Η προκριματική φάση, όπως αναμενόταν, ήταν λειψή. Πολλές χώρες δεν πήραν καν μέρος, όπως αυτές της Ανατολικής Ευρώπης. Η Τσεχοσλοβακία, η Ουγγαρία και η Σοβιετική Ένωση διέθεταν δυνατές ομάδες, αλλά δεν δήλωσαν συμμετοχή.

Φυσικά, η Γερμανία είχε αποκλειστεί από τη ΦΙΦΑ, αφού υποτίθεται ότι πλήρωνε τα σπασμένα για τα δεινά στα οποία υπέβαλε την υφήλιο ο Αδόλφος Χίτλερ, όπως φυσικά και η σύμμαχός της στον «Άξονα» Ιαπωνία. Δεν συμμετείχε ούτε η Ελλάδα, που μόλις είχε βγει, εξουθενωμένη και πάμφτωχη, από τον καταστροφικό Εμφύλιο.

Η Αυστρία, το Βέλγιο, η Τουρκία, όπως και οι ασιατικές Φιλιππίνες, Μπούρμα (η μετέπειτα Βιρμανία και σημερινή Μιανμάρ), Ινδία αποχώρησαν. Η τελευταία μάλιστα για απίθανη αιτία, επειδή η ΦΙΦΑ αρνήθηκε στους παίκτες της να μετάσχουν ξυπόλητοι. Οι Ινδοί δεν ήταν εξοικειωμένοι να φορούν ποδοσφαιρικά παπούτσια!

Αίσθηση προκάλεσε η άρνηση της Αργεντινής. Από τη μία βρισκόταν σε κόντρα με τη Βραζιλία, άλλωστε δεν μετείχε στο Κόπα Αμέρικα του 1949, που διοργάνωσε η χώρα του καφέ κι από την άλλη οι επαγγελματίες ποδοσφαιριστές της Αργεντινής απεργούσαν λόγω οικονομικών διαφορών με την ομοσπονδία τους.

Προσκλήθηκε η Πορτογαλία, αν κσι είχε αποκλειστεί αρχικά από την Ισπανία, αλλά αρνήθηκε. Το ίδιο συνέβη και με τη Γαλλία. Οι «τρικολόρ» έμειναν έξω αρχικά από τους Γιουγκοσλάβους, τους ζητήθηκε να μετάσχουν στην τελική φάση αλλά τελικά απάντησαν αρνητικά.

Ο Ανρί Ντελονέ ζήτησε από τους διοργανωτές Βραζιλιάνους να αλλάξουν το πρόγραμμα των αγώνων, ώστε να είναι βατό για όλες τις ομάδες, αλλά αυτοί αρνήθηκαν. Ο Ντελονέ, αντιπρόεδρος της ΦΙΦΑ και μέλος της επιτροπής του Παγκοσμίου Κυπέλλου παραιτήθηκε από τη θέση του και η Γαλλία έμεινε… σπίτι.

Πήρε μέρος, όμως, η Αγγλία. Στον προκριματικό όμιλο των τεσσάρων βρετανικών ομάδων τερμάτισε πρώτη. Οι Σκωτσέζοι μετείχαν στα προκριματικά μόνο και μόνο επειδή δήλωσε «παρούσα» η Αγγλία.

Παρά τη δεύτερη θέση που κατέλαβε στον όμιλο, η ΦΙΦΑ προσκάλεσε τη Σκωτία. Η ομοσπονδία της, όμως, αρνήθηκε, ενώ απέρριψε το από κοινού αίτημα για συμμετοχή στην τελική φάση που υπέγραφαν οι αρχηγοί των Εθνικών Αγγλίας και Σκωτίας, ο Μπίλι Ράιτ κι ο Τζορτζ Γιανγκ αντίστοιχα.

Η διοργανώτρια Βραζιλία, όπως και η κάτοχος του τίτλου Ιταλία δεν έδωσαν προκριματικά. Πάντως, η «σκουάντρα ατζούρα» ταξίδεψε ουσιαστικά με τη δεύτερη ομάδα.

Έναν χρόνο πριν, στις 4 Μαΐου 1949, το αεροπλάνο που μετέφερε την περίφημη Τορίνο κατέπεσε στον λόφο της Σουπέργκα. Βρήκαν τραγικό θάνατο 18 παίκτες της «γκρανάτα», εκ των οποίων οι 10 διεθνείς με την Εθνική Ιταλίας.

Επρόκειτο για τους Βαλέριο Μπατσιγκαλούπο, Άλντο Μπαλαρίν, Εουσέμπιο Κσστιλιάνο, Έτζιο Λόικ, Βαλεντίνο Ματσόλα, Ρομέο Μέντι, Μάριο Ριγκαμόντι, Γκουλιέλμο Γκαμπέτο, Τζουζέπε Γκρέζαρ, Βιρτζίλιο Μαρόζο.

Φυσικά, τα μέλη της αποστολής της «σκουάντρα ατζούρα» ταξίδεψαν με πλοίο για τη Βραζιλία, επηρεασμένα από την τραγωδία της Σουπέργκα. Λέγεται μάλιστα ότι οι διοργανωτές πλήρωσαν στους Ιταλούς τα ναύλα.

Μία από τις καινοτομίες της διοργάνωσης ήταν τα νούμερα στις φανέλες των παικτών.

Με το ζόρι… 13

Στα γήπεδα της Βραζιλίας βρέθηκαν τελικά 13 ομάδες. Χωρίστηκαν σε 4 ομίλους, ο πρώτος είχε 4 ομάδες (Βραζιλία, Γιουγκοσλαβία, Ελβετία, Μεξικό), ο δεύτερος επίσης τέσσερις (Αγγλία, Ισπανία, Χιλή, ΗΠΑ), ο τρίτος τρεις, λόγω της άρνησης της Ινδίας (Σουηδία, Παραγουάη, Ιταλία) κι ο τέταρτος μόλις δύο, λόγω των αρνήσεων της Σκωτίας και της Τουρκίας (Ουρουγουάη, Βολιβία).

Από τους 4 ομίλους θα προκρίνονταν μόνο οι πρώτες ομάδες, οι οποίες θα σχημάτιζαν τον τελικό όμιλο. Η νικήτρια του τελικού ομίλου θα στεφόταν πρωταθλήτρια κόσμου. Ουσιαστικά δηλαδή δεν υπήρχε τελικός.

Το σύστημα βόλευε τους διοργανωτές Βραζιλιάνους, που διέθεταν εκτός από τεχνική και θεαματική ομάδα και τη δύναμη της έδρας. Παράλληλα, θα μπορούσαν να διορθώσουν κάποια «γκέλα» τους, αφού θα έδιναν 3 αγώνες στον τελικό γύρο κι όχι έναν νοκ άουτ.

Η Βραζιλία ξεκίνησε πρώτη τις υποχρεώσεις της. Στο εναρκτήριο παιχνίδι, στις 24 Ιουνίου, συνέτριψε το Μεξικό 4-0 με πρωταγωνιστή τον Αντεμίρ (2 γκολ).

Η Ελβετία κατάφερε να αποσπάσει 2-2 από τη «σελεσάο», αλλά στο κρίσιμο παιχνίδι οι Βραζιλιάνοι με σκόρερ τους Ζιζίνιο, Αντεμίρ νίκησαν 2-0 τη Γιουγκοσλαβία και την άφησαν στη 2η θέση.

Στον 2ο όμιλο Άγγλοι και Ισπανοί ξεκίνησαν με νίκες επί της Χιλής (2-0) και των ΗΠΑ (3-1) αντίστοιχα.

Αντί για 0-1… 10-1

Στις 29 Ιουνίου συνέβη το απίστευτο. Οι Αμερικανοί κέρδισαν 1-0 την Αγγλία με κεφαλιά – ψαράκι του Τζο Γκέτιενς, που καταγόταν από την Αϊτή. Το Μπέλο Οριζόντε (σ.σ. όμορφος ορίζοντας) μόνο ωραίο δεν αποδείχθηκε για την Αγγλία.

Όταν έφτασε στο Λονδίνο το τηλεγράφημα Αγγλία – ΗΠΑ 0-1 άπαντες θεώρησαν ότι είχε γίνει τυπογραφικό λάθος. Έσπευσαν να το… διορθώσουν. Την επόμενη σύσσωμος ο αγγλικός Τύπος έγινε παγκοσμίως ρεζίλι, αφού έγραψε Αγγλία – ΗΠΑ 10-1.

Ο Τζο Γκέτιενς επέστρεψε αργότερα στην Αϊτή, όμως, υπήρξε θύμα του στυγνού καθεστώτος, που επέβαλε στη χώρα ο δικτάτορας Φρανσουά «Πάπα Ντοκ» Ντιβαλιέ.

Στο τρίτο παιχνίδι, κόντρα στην Ισπανία, οι Άγγλοι επιστράτευσαν τον Στάνλεϊ Μάθιους. Παρά την υπεροχή τους ηττήθηκαν με 1-0 χάρη στο γκολ του περίφημου Βάσκου επιθετικού Τέλμο Θάρα (Θαραοναΐντια) και της εκπληκτικής απόδοσης του Καταλανού τερματοφύλακα Αντόνιο Ράμαγετς.

Την επόμενη ημέρα οι «Τάιμς» στο πρωτοσέλιδό τους έγραψαν ότι το αγγλικό ποδόσφαιρο κηδεύτηκε στο Ρίο ντε Ζανέιρο. Έτσι, οι Άγγλοι διεθνείς επέστρεψαν με κατεβασμένα κεφάλια στο Λονδίνο, ενώ η «ρόχα» προκρίθηκε στον τελικό όμιλο.

Στον τρίτο όμιλο το μεγάλο παιχνίδι ήταν το Σουηδία – Ιταλία. Οι Σκανδιναβοί με πρωταγωνιστή τον Γέπσον (2 γκολ) νίκησαν με 3-2 την ελλιπή «σκουάντρα ατζούρα».

Ήταν τόσο πρόχειρη η κατάσταση στην Ιταλία, που δεν είχε ούτε προπονητή. Την ευθύνη για την ομάδα είχαν από κοινού ο παράγοντας της ομοσπονδίας Φερούτσιο Νόβο και ο δημοσιογράφος Άλντο Μπαρντέλι.

Προκρίθηκαν οι Σουηδοί, που έφεραν 2-2 με την Παραγουάη. Η Ιταλία κέρδισε 2-0 τους λατινοαμερικάνους, αλλά η νίκη αυτή δεν ήταν αρκετή.

Στον μοναδικό αγώνα του 4ου ομίλου η Βολιβία δεν θα μπορούσε να σταθεί εμπόδιο στην Ουρουγουάη. Η «σελέστε» έκανε επίδειξη δύναμης, διασύροντας με 8-0 τους Βολιβιανούς. Χατ τρικ πέτυχε ο Μίγκες και δύο γκολ σημείωσε ο Χουάν Αλμπέρτο Σκιαφίνο.

Ο τελικός όμιλος

Στις 9 Ιουλίου έγιναν τα πρώτα παιχνίδια του τελικού ομίλου. Η Βραζιλία μπροστά σε 138.000 θεατές στο «Μαρακανά» ήταν «χάρμα ιδέσθαι» στον αγώνα με τη Σουηδία. Διέλυσε τους Βορειοευρωπαίους με 7-1 χάρη σε 4 γκολ του Αντεμίρ.

Την ίδια ώρα (3 μ.μ. τοπική), στο Σάο Πάουλο, η Ουρουγουάη μόλις και μετά βίας ισοφάριζε σε 2-2 την Ισπανία με γκολ του αρχηγού της Βαρέλα.

Στις 13 Ιουλίου η «σελεσάο» έδωσε νέα παράσταση στο «Μαρακανά». Συνέτριψε 6-1 την Ισπανία, με πρωταγωνιστή αυτή τη φορά τον Τσίκο (2 γκολ).

Η Ουρουγουάη από την πλευρά της με δύο γκολ του Μίγκες στο τελευταίο 15λεπτο ανέτρεψε το σε βάρος 1-2 και κέρδισε με 3-2 τη Σουηδία.

Στις 16 Ιουλίου, στο «Πακαεμπού» του Σάο Πάουλο, κρίθηκε η 3η θέση μεταξύ της Σουηδίας και της Ισπανίας. Οι Σουηδοί κέρδισαν εύκολα τους Ίβηρες με 3-1.

Perdeu Brazil (σ.σ. Βραζιλία μάς το άρπαξαν)

Την ίδια ημέρα και ώρα (Κυριακή 16 Ιουλίου, 3 μ.μ. τοπική), στο «Μαρακανά», παρουσία 210.000 θεατών (σ.σ. η μεγαλύτερη προσέλευση σε αγώνα Παγκόσμιου Κυπέλλου) έγινε και ο αγώνας Βραζιλία – Ουρουγουάη, που είχε χαρακτήρα τελικού.

Στην οικοδέσποινα αρκούσε η ισοπαλία για να στεφθεί πρωταθλήτρια κόσμου. Η Ουρουγουάη μόνο με νίκη θα κατακτούσε τον τίτλο, αφού είχε στην πλάτη της την ισοπαλία με την Ισπανία στο πρώτο παιχνίδι.

Στο πρώτο ημίχρονο η Βραζιλία επιτέθηκε κατά κύματα, αλλά η αστοχία των επιθετικών της και η εντυπωσιακή απόδοση του Ουρουγουανού τερματοφύλακα Μάσπολι κράτησαν το 0-0. Όχι πως η «σελέστε» έμεινε πίσω και περίμενε.

«Αν παίξουμε αμυντικά θα έχουμε την τύχη της Ισπανίας και της Σουηδίας», είπε λίγο πριν το εναρκτήριο λάκτισμα ο δυναμικός αρχηγός Βαρέλα στους συμπαίκτες του.

Με το ξεκίνημα του δεύτερου ημιχρόνου, στο 47’, ο Φριάτσα άνοιξε το σκορ. Οι Βραζιλιάνοι στις εξέδρες παραληρούσαν από ευτυχία. Μερικοί εξ αυτών άναψαν πυροτεχνήματα. Οι Ουρουγουανοί διαμαρτυρήθηκαν για οφσάιντ, όμως ο Άγγλος διαιτητής Τζορτζ Ρίντερ ήταν ανένδοτος και τους έδειξε τη σέντρα.

Από εκείνο το σημείο και μετά η «σελέστε» ήταν άλλη ομάδα. Βγήκε πιο μπροστά και ισοφάρισε στο 66’ με τον Σκιαφίνο. Οι λιγοστοί φίλαθλοί της πανηγύρισαν, αλλά δεν ακούστηκαν, λογικό, ανάμεσα σε τόσες χιλιάδες Βραζιλιάνους.

Κανείς από τους γηπεδούχους δεν ανησύχησε ιδιαίτερα, αφού και η ισοπαλία ήταν βολικό αποτέλεσμα. Όταν όμως σκόραρε ο Αλσίντες Γκίτζια στο 79’ οι εξέδρες σίγησαν.

Ο τερματοφύλακας της Βραζιλίας Μοασίρ Μπαρμπόσα δεν φορούσε, ως συνήθιζε, γάντια. Έπεσε και βρήκε την μπάλα, νομίζοντας ότι την απέκρουσε σε κόρνερ. Αυτή όμως πέρασε από πάνω του και κατέληξε στα δίχτυα.

Το συνειδητοποίησε, όταν έπεσε… νεκρική σιγή. Γύρισε το βλέμμα του προς τα πίσω και είδε την μπάλα να αναπαύεται στα δίχτυα της εστίας του.

Το σκορ δεν άλλαξε, Βραζιλία – Ουρουγουάη 1-2. Δεν ακουγόταν τίποτα, εκτός από τη φωνή ενός σπορτκάστερ του ραδιοφώνου: «Perdeu Brazil, perdeu Brazil» (σ.σ. Βραζιλία μάς το άρπαξαν, Βραζιλία μάς το άρπαξαν).

«Η σιωπή ήταν αρρωστημένη, δεν την άντεχα», είπε αργότερα ο πρόεδρος της ΦΙΦΑ, Ζιλ Ριμέ, που έδωσε άρον άρον το τρόπαιο, το οποίο έφερε πλέον το όνομά του, στον αρχηγό της Ουρουγουάης Βαρέλα χωρίς να γίνει τελετή απονομής.

Ακόμη κι ο Βαρέλα, ο θρυλικός ηγέτης της «ουράνιας» δεν μπορούσε να το πιστέψει: «Εκατό φορές να παίζαμε αυτόν τον αγώνα, θα χάναμε τις ενενήντα εννιά».

Ο Μπαρμπόσα ως το θάνατό του ήταν δακτυλοδεικτούμενος. Δεν μπορούσε να βγει από το σπίτι του «Κοίτα…», έλεγε ο ένας στον άλλον όταν τον έβλεπαν στο δρόμο «…αυτός βύθισε τη Βραζιλία στο πένθος».

«Η μεγαλύτερη τιμωρία που προβλέπει ο νόμος σε περίπτωση ανθρωποκτονίας, είναι τα 30 χρόνια κάθειρξης. Εδώ και πενήντα χρόνια πληρώνω ένα έγκλημα που δεν διέπραξα. Είμαι έγκλειστος και όλος ο κόσμος ακόμα ισχυρίζεται ότι είμαι ένοχος», έλεγε ο άτυχος Μπαρμπόσα, που απεβίωσε, αποξενωμένος από την κοινωνία, το 2000.

Το κυνήγι που δέχθηκε ο Μπαρμπόσα για μισό αιώνα, έφτασε στο αποκορύφωμά του το 1993, όταν η ποδοσφαιρική ομοσπονδία της Βραζιλίας παρενέβη απροκάλυπτα, απαγορεύοντάς του να σχολιάσει για λογαριασμό τηλεοπτικού σταθμού κάποιο παιχνίδι της «σελεσάο».

Θάνατοι και αυτοκτονίες

Δέκα φίλαθλοι της Βραζιλίας έχασαν τη ζωή τους από ανακοπή καρδιάς στη λήξη του «τελικού» με την Ουρουγουάη, δεκάδες άλλοι διακομίστηκαν με ανάλογα προβλήματα στο νοσοκομείο, ενώ σημειώθηκαν πολλές αυτοκτονίες σε όλη τη χώρα.

Δεν ήταν απλά μια ήττα για τους Βραζιλιάνους, ήταν εθνική καταστροφή. Ο προπονητής της «σελεσάο», Φλάβιο Κόστα φυγαδεύτηκε από το «Μαρακανά» και για αρκετό καιρό δεχόταν απειλητικά μηνύματα για τη ζωή του, ωσότου διαφύγει στην Πορτογαλία.

«Nunca Mais Meu Brasil» (σ.σ. ποτέ πια Βραζιλία μου) ήταν ο τίτλος στο πρωτοσέλιδο της μεγαλύτερης εφημερίδας της χώρας την επόμενη του αγώνα με την Ουρουγουάη.

Η ομοσπονδία της Βραζιλίας αναγκάστηκε να λιώσει τα χρυσά μετάλλια που είχε ετοιμάσει να δώσει στους παίκτες της για την κατάκτηση του τροπαίου.

Θρυλείται ακόμη μια ιστορία, που θέλει ένα πιτσιρίκι να έχει ξενυχτήσει στο «Μαρακανά» μετά την ήττα της «σελεσάο», να εμφανίζεται την επόμενη ημέρα με κατακόκκινα από την αϋπνία μάτια και να μονολογεί με παράπονο: «Μη μου το ξανακάνεις αυτό Βραζιλία μου».

Βραζιλία (Φλάβιο Κόστα, 3-2-5): Μοασίρ Μπαρμπόσα, Αουγκούστο ντα Κόστα (αρχηγός), Ζουβενάλ Αμαρίζο, Ζοσέ Κάρλος Μπάουερ, Ντανίλο Αλβίμ, Ζοάο Μπιγκόντε, Αλμπίνο Φριάτσα, Ζιζίνιο ντα Σίλβα, Αντεμίρ ντε Μενέζες, Ζάιρ ντα Ρόσα, Φρανσίσκο Τσίκο.

Ουρουγουάη (Χουάν Λόπες, 3-2-5): Ρόκε Μάσπολι, Ματίας Γκονσάλες, Εουσέμπιο Τεχέρα, Σούμπερτ Γκαμπέτα, Ομπντούλιο Βαρέλα (αρχηγός), Βίκτορ Αντράντε, Αλσίντες Γκίτζια, Χούλιο Πέρες, Ομάρ Μίγκες, Χουάν Αλμπέρτο Σκιαφίνο, Ρούμπεν Μοράν.

ΤΟ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΚΥΠΕΛΛΟ 1950 ΣΕ ΑΡΙΘΜΟΥΣ

ΔΙΑΡΚΕΙΑ: 24 Ιουνίου – 16 Ιουλίου 1950

ΣΥΜΜΕΤΟΧΕΣ: 13

ΘΕΑΤΕΣ: 1.045.246 (μ. όρος ανά αγώνα 47.511)

ΓΗΠΕΔΑ: 6 (Μαρακανά – Ρίο ντε Ζανέιρο, Πακαεμπού – Σάο Πάουλο, Σέτε ντε Σετέμπρο (Ιντεπεντένσια) – Μπέλο Οριζόντε, Ντουριβάλ ντε Μπρίτο – Κουριτίμπα, ντος Εουκαλίπτος – Πόρτο Αλέγκρε, Ίλια ντο Ρετίρο – Ρεσίφε)

ΑΓΩΝΕΣ: 22

ΓΚΟΛ: 88 (μ. όρος ανά αγώνα 4)

ΠΕΝΑΛΤΙ: 3 (εύστοχα 3)

ΑΠΟΒΟΛΕΣ: –

ΠΡΩΤΟΣ ΣΚΟΡΕΡ: Αντεμίρ ντε Μενέζες (Βραζιλία) 8 γκολ

Η ιστορία του Παγκοσμίου Κυπέλλου: Βραζιλία 1950

Σχετικά

Pin It on Pinterest